Vodorod (Hydrogenium), H—[[Mendeleyev davriy sistemasi]]ning birinchi guruhiga mansub kimyoviy element; atom massasi 1,00797. Odatdagi sharoitda
Geliy (lot. Helium), He—[[Mendeleyev davriy sistemasi]]ning sakkizinchi guruh kimyoviy elementi, tartib rakami 2, atom massasi 4,0026, rangsiz v
Litiy (lito... va lot Lithium), Li — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 3, atom massasi 6,941, is
Bor - unsurlar davriy jadvalining 5 unsuri, nimmetall. Bor (lot. Borum), V — Mendeleyev davriy sistemasi III guruhiga mansub kimyoviy element. T
Uglerod (lot. Carbo — kumir, lot. Carboneum), S — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 6, at
Azot (lot. Nitrogenium), N — Mendeleyev davriy sistemasining V guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 7, atom massasi 14,0067. Yer
Kislorod (lot. Oxygenium, yun. oxys — nordon va gennao — tugʻmoq), O — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruhiga mansub kimyoviy
Ftor - unsurlar davriy jadvalining 9 unsuri, gaz, galogen. Ftor (yun. phthoros — oʻlim, buzilish, lot. Fluorum), F — Mendeleyev davriy s
Poloniy (Polonium), Po — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 84, atom massasi 208,9824. Poloniy r
Neon (neo..., lot. Neon), Ne — Mendeleyev davriy sistemasining 0 guruh elementi, inert gazlarga mansub. Tar-tib raqami 10, atom m
Natriy (arab, natrun, yun. nitron — tabiiy soda; lot. natrium), Na — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimy
Magniy (Magnesium), Mg — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element; ishkoriy - yer metallarga kiradi. T
Alyuminiy (Aluminium), A1 -Mendeleyev davriy sistemasining III guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 13, atom massasi 26,9815; Alu
Kremniy (Silicium), Si — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element, tartib raqami 14, atom massasi 28,0
Fosfor (yun. phosphoros — yoruglik tashuvchi, phos — yoruglik va phoro — tashiyman, lot. Phosphorus), P — Mendeleyev
Oltingugurt (Sulfur), S - Mendeleyev davriy sistemasining VI guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 16, atom massasi 32,064. T
Xlor(yun. chloros — och yashil, sargʻishyashil, lot. Chlorum), Cl— Mendeleyev davriy sistemasining VII guruhiga mansub kimyoviy
Argon (Argon), Ar — elementlar davriy sistemasining VIII guruhi elementi, inert gazlar jumlasidan. Tartib raqami 18, atom massasi
Kaliy (arab, al-kali — potash; lot. Kalium), Kaliy — Mendeleyev davriy sistemasining I guruhiga mansub kimyoviy element. Is
Kalsiy (lot. Calx, Calcis — ohak soʻzidan olingan; Calcium), Ca — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyo
Skandiy (lot. Scandium), Sc — Mendeleyev davriy sistemasining III guruhiga mansub kimyoviy element; at. rakami 21, atom massasi 4
Titan (Titanum), Ti — Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 22, atom massasi 47,88.
Vanadiy (Vanadium), V - [[Mendeleyev davriy sistemasi]]ning V guruh kimyoviy elementi; atom raqami 23, atom massasi 50,942; kulrang metall. Tabii
Xrom (yun. chroma — rang , boʻyoq, birikmalari yorqin rangli boʻlgani uchun, lot. Chromium), Cr — Mendeleyev davriy sistemasin
Marganets (nem. Marganerz - marganets rudasi; lot. Manganum), Mn — Mendeleyev davriy sistemasining VII guruh kimyoviy elementi. T
Temir (lot. Ferrum), Fe — Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruxiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 26 ; atom mas
Kobalt (Cobaltum), Co — Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 27, atom massasi 58,
Nikel (nem. Nikel, lot. Niccolum), Ni — Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 28,
Mis (lot. Cuprum — Kipr o. nomidan olingan), Si — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tarti
Rux (lot. Zincum), Zn — Mendeleyev davriy sistemasining 12- (avvalgi, yigʻiq jadval boʻyicha II) guruhiga mansub
Stronsiy (lot. Strontium), Sr -Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element. Ishkorsher metallar guruhiga kiradi. Tar
Ittriy (lot. Yttrium), Y — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 39, atom massasi 88
Sirkoniy (lot. Zirconium), Zr -Mendeleyev davriy sistemasining IV guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 40, atom massasi 91,22. Ta
Niobiy (Niobium), Nb — Mendeleyev davriy sistemasining .U guruhiga man-sub kimyoviy element. Tartib raqami 41, atom massasi 92,90
Molibden (yun. molibdos — qoʻrgʻoshin; lot. Molybdaenum), Mo — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruh elementi. Tartib
Texnetsiy (yun. technetos — sunʼiy, lot. Technetium), Tc — Mendeleyev davriy sistemasining VII guruhiga mansub radioaktiv kimyoviy e
Rodiy (yun. rhodon — atirgul; lot. Rhodium), Rh — Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element. Pl
Bu kimyoning eng birinchi qonuni. Bu qonun dastlab 1748 yilda M.V.Lomonosov tomonidan va keyinchalik 1789 yilda A.Lavuaze
1781 yilda A.Lavuaze karbonat angidridi gazini 10 xil usul bilan hosil qilib, gaz tarkibidagi uglerod va k
Moddaning ekvivalenti deb, uning 1 mol vodorod atomlari bilan birikadigan yoki kimyoviy raksiyalarda shuncha vodorod atomlarining o’rnini oladig
Kimyo fani moddalarni va ular asosidagi o’zgarishlarni hamda o’zgarishlarni yuzaga keltiradigan jarayonlar to’g&rsq
Bu kimyoning eng birinchi qonuni. Bu qonun dastlab 1784 yilda M.V.Lomonosov tomonidan va keyinchalik 1789 yilda A.Lavuaze tomonidan t
1781 yilda A.Lavuaze karbonat angidridi gazini 10 xil usul bilan hosil qilib, gaz tarkibidagi uglerod va &n
1804 yilda ingliz olimi D.Dalton modda tuzilishi to’g’risidagi atomistik tasavvurlarga asoslan
Tarkibning doimiylik qonunidan moddalar bir-biri bilan aniq miqdoriy nisbatlarda birikishi kelib chiqadi.
Fransuz olimi Gey-Lyussak gaz moddalarning ta’sirlashuvini tekshirib, o’zining hajmiy nisbatlar qonunini kashf etdi. Bu qonun quyidagicha
Hajmiy nisbatlar qonunini tushuntirish uchun italiya olimi Avogadro 1811 yilda quyidagi gipotezani oldinga surdi:"Bir xil sharoitda (bir xi
1.Boyl-Mariot qonuni. Doimiy haroratda ma’lum miqdor gazning bosimi uning hajmiga teskari propo
Gaz moddaning molekulyar massasini aniqlash Avogadro qonuniga asoslanadi. 1 mol gaz normal sharoitda 22,4l hajmni egallaydi. Ag
1.Avogadro qonuni oddiy gazlar tarkibiga kiradigan atomlarning massalarini topishga imkon beradi.Ko’p gazlar ikki atomli bo’lgani uch
Turli gazlar bir-biri bilan har qanday nisbatda aralashadi.Bunda har bir gaz o’zining parsial bosimi bilan tasniflanadi. A
Anorganik moddalar ikkiga bo’linadi: oddiy moddalar va murakkab moddalar: Oddiy moddalar &
Kimyoviy birikmalar hosil qilishda atomlarning o’zaro bog’lanishlar soni valentlik deyiladi.Masalan vodorod doimiy 1 valentli
Oksidlar to’rt sinfga bo’linadi: asosli, kislotali,amfoter va betaraf oksidlar. Oksidlariga aso
Barcha kimyoviy jarayonlar issiqlik chiqishi yoki yutilishi bilan ro’y beradi. Kimyoviy reaksiyalarda ajr
Termokimyoviy hisoblashlarda moddalarning standart hosil bo’lish issiqligi (entalpiyasi) tushunchasi ishlatiladi. Standart sharoitda 1 mol
Mikrozarrachalarga betartib harakat xosdir. Faraz qilaylik,biriga azot ikkinchisiga kislo
Kimyoviy reaksiyalar gomogen va geterogen reaksiyalarga bo’linadi. Gomogen reaksiyalar bir jinsli muhitda boradi (masalan gaz fazada yoki
Kimyoviy reaksiyada ishtirok etayotgan molekulalar soni reaksiyaning molekulyarligini belgilaydi.Kimyoviy reaksiyalar molekulyarligi
Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikkiga qaytar va qaytmas reaksiyalarga bo’lish mumkin. Faqat &nbs
Ikki va undan ortiq komponentlardan va ularning o’zaro ta’sir mahsulotlaridan tashkil topgan gomogen sistemaga erit
Ayni haroratda ma’lum erituvchida erishi mumkin bo’lgan modda miqdori eruvchanlik deyiladi. Biror bir erituvchida moddanong erishi o&rsquo
Erish jarayoni murakkab fizik-kimyoviy jarayondir. Erigan modda molekulalari bilan erituvchi mo
Turli kontsentrasiyali ikki eritmani o’zaro aralashtirilsa, diffuziya jarayoni oqibatida ma’lum vaqtdan so’ng ularning kontsentrasiy
Agar suvda uchuvchan bo’lmagan, qattiq moddalarni eritilsa, (glyukoza, saxaroza, mochevina) eritma u
Bu nazariyani 1887 yilda shved olimi S.Arrenius yaratgan. Uning mohiyati quyidagilardan iborat: Elektrolitlar suvda eri
Ionlarga ajralgan molekulalar sonining umumiy molekulalar soniga nisbati dissotsiyalanish darajasi deyiladi.
Agar qattiq moddaning suvda erishi kuzatilsa va qattiq modda yomon erisa bu holatda ham erish jarayoni muvozanatda sodir bo’ladi. &
Ionlar orasidagi reaksiyalar doimo muvozanatda bo’ladi. Bu muvozanat suriluvchi muvozanatdir. &
Suv ham kuchsiz elektrolitlarga kiradi. Lekin, suv molekulasi oz bo’lsada ionlarga disotsilanadi: &nb
Eritmadagi vodorod ionlari konsentrasiyasiga qarab o’z rangini o’zgartiradigan moddalar indikator deyil
Arrenius nazariyasiga ko’ra kislotalar dissotsiyalanganda H+ katoini hosil qiladigan moddalardir. Asoslar dissotsiyalanganda OH-
Tuz ionlarining suv bilan ta’sirlashib kuchsiz elektrolit hosil qilish reaksiyasiga tuzlar gidrolizi deyiladi.
Ma’ruzaning maqsadi – oksidlanish- qaytarilish reaksiyalarini tenglashtitishni yarim reaksiya usuli bilan tanishish va bu
Agar atom-molekula yoki ion o’zidan elektron bersa bunday reksiyalar oksidlanish reaksiyalari deyiladi . Oksidlanish reaksiyalarida ayni eleme
Bu reaksiyalarni tenglashtirishni ikki xil usuli bor. 1) elektron balans usuli; 2) yarim reaksiyalar usuli. Birinchi
Oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari 4 ga bo’linadi: 1)molekular
Tirik organizmdagi barcha reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridan iboratdir. Nafas olish, ovqat hazm qilish, turli biokim
Fanga uzoq vaqt atomlar bo’linmasdir degan fikr uzoq vaqt hukm surgan.Atomlar mayda qismlarga bo’linmaydi deb hisoblangan.Ayni element bos
1924 y.da fransuz fizigi de- Broyl korpuskulyar to’lqin dualizmi nafaqat fotonlar uchun,balki elektron uchun ham o’rinli degan
Elektronlar ham to’lqin ham zarra xossaga ega bo’lgani uchun atomning aniq o’lchamini topish qiyin.Atomning absolyut chegarasini top
Kimyoviy bog’lanish haqidagi ta’limot hozirgi zamon kimyosining asosidir. Bu ta’limotsiz
Kovalent bog’lanish juftlashmagan elektronlar hisobiga hosil bo’ladi. Qo’zg’almagan azot atomida 3 ta to
Elektron bulutlarning shakli har xil bo’lgani uchun ularning bir-birini qoplashi ham har xil
Atomlar orasidagi boglanish odatda har xil energetik holatlarda bo’lgan elektronlar orasida boradi. Atom orbitallarning gi
Metan, suv, va ammiak molekulalari valent burchaklar qiymati metanda 109,28 o , ammiakda 107,5 o va suvda 104,5 o
Valent bog’lanishlar usuli, elektron orbitallarning gibridlanish usuli bilan uyg’unlashgan holda turli tuman moddalarning
Ionlar orasida elektrostatik tortishish kuchlari ta’sirida yuzaga keladigan bog’lanish ion bog’lanish deyiladi.&nb
Vodorod atomi yuqori elektromanfiylikka ega bo’lgan atomlar F, O, N, Cl, S lar bilan bog’langa
Metallardagi kimyoviy bog’lanish tabiati ularning quyidagi xossalari: 1)
Molekulalar orasida orientatsion, induktsion va dispersion ta’sirlar mavjud. Ular 3 ga bo
Tarkibida murakkab - "kompleks" ion tutgan birikmalar kompleks birikmalar deyiladi. Yangi kimyoviy b
Kompleks ionning zaryadiga qarab, kompleks birikmalar uchga bo’linadi: &nb
Kompleks birikmalar quyidagi turlarga bo’linadi: Ammiakatlar - ularda ligandlar rolida ammiak va aminlarishtirok&
Kompleks birikmaning ichki va tashqi sferalarining barqarorligi bir-biridan keskin farq qiladi. Kompleks birikmalard
Bir xil ligandlar kompleks hosil qiluvchi atom atrofida simmetrik joylashadi. Koordinatsion son 2ga teng bo’lsa, &nbs
Kompleks birikmalarning tuzilishini 3 xil yo’l bilan tushuntirish mumkin. &nbs
Vodorod XV1 asrning birinchi yarmida nemis vrachi Paratsels tomonidan kashf etilgan. 1776 yilda ingliz olimi G.Kavendesh uning xossalarini va bosqra g
Vodorod va kislorodning kimyoviy birikmasi. Yer sharining 3/5 qismi suv bilan qoplangan. Miqdori 2.1018 t. Ko’p moddalarning 90% miqdori su
H2O2 rangsiz, siropga o’xshagan suyuqlik. Zichligi d=1,4633 g/sm3, Syuqlanish harorati Tsuyq=0,43oC, 26 mm
Bu guruh elementlariga litiy,natriy,kaliy,rubidiy,seziy va fransiy kiradi. Barcha guruh a’zolarinig tashqi elektron qavatida 1 tadan
Ishqoriy metallar kimyoviy faolligi yuqoriligi sababli faqat birikmalar holida uchraydi. Liyiyning birikmalari nihoyatda ko’p.Uni 150 dan ortiq
Ishqoriy metallar kub krislall panjaraga ega. Yangi kesilgan metallar ko’rinishi odatdagi metallarga o’xshaydi. Metallik yaltiroqlikka ega
Tabiatda uchrashi Temirli xromtosh holida uchraydi. Cr2FeO4 yoki Fe(CrO2)2.Qo’rg’oshinli qizil ruda PbCrO
(Mn) marganes, (Te) texnetsiy, (Re) reniy Mn, Te, Re atomlari VII V gruppa d-elementlarini tashkil etadi. 25Mn 2)8)13)2 &
Temir eng ko’p tarqalgan kimyoviy elementlardan biri hisoblanadi. Uning yer qobig’idagi miqdori 5% (massa) ga boradi. U tuproq, har
Bu birikmalarni olish uchun: FeCO3 = FeO + CO2 FeSiO3 = FeO + SiO2 Temir (II) gidroksidini olish uchun: FeSO4 + 2NaOH&n
Temir (III) oksidi temirli surik, mumiya, oxra bo’yoq sifatida ishlatishi ma’lum. Termitli aralashma bu alyuminiy va temir (III
Tabiatda kobalt yaltirog’i - CoAs2S2 smolatit minerali holida yoki kobalt yaltirog’i holatida uchraydi. Bundan tashqari Ni
Nikel tabiatda kupfernikel NiAs va mishyak nikel yaltirog’i holatida uchraydi NiAsS. Metallik nikel juda yaltiroq oq kumu
Temir juda ko’p kompleks birikmalar hosil qiladi. 2KCN + Fe(CN)2 = K4/Fe(CN)6/ FeCl3 + 6NH3 = /Fe(NH3)6/Sl CoSO4 + 6NH3&n
Temir gemoglobinning tarkibiga kiradi. Gemoglobinda temir miqdori 14,5 % ga boradi. Gemoglobin organizmda 2 ta funksiyani bajaradi. Kislorod tashish v
Kimyo, ximiya — moddalarning tuzilishi va oʻzgarishini oʻrganadigan fan. Kimyo boshqa fanlar qatori inson faoliyatining mahsuli sifatida vujud
Atom-molekular ta’limotni kimyoga birinchi bo‘lib rus olimi М. V. Lomonosov tatbiq etdi va uni rivojlantirdi. Bu ta’limotning a
Atom-molekular ta’limot kimyoning asosiy tushuncha va qonunlarini tushuntirishga imkon berdi.Atom-molekular ta’limot nuqtayi nazaridan a
Kimyoviy elementlarning atomlari juda yuqori temperaturada erkin holda mavjud bo‘la oladi — bular yakka atomlar haqida yoki oddiy mura
Hozirgi tekshirish usullari atomlarning nihoyatda kichik massasini katta aniqlik bilan topishga imkon beradi. Masalan, vo¬ dorod atomining mas
Moddaning tabiiy izotoplar tarkibidagi molekulasi o‘rtacha massasining uglerod atomi )2C massasining 1/12 qismiga nisbati- ga teng qiymat mo
Xalqaro birliklar sistemasi (SI) da modda miqdorining birligi sifatida mol qabul qilingan. Mol — bu moddala
Elementlarni kimyoviy belgilar (simvollar) bilan ifodalash qabul qilingan. Elementlarning simvoli element lotincha nomining bosh harfidan yoki bos
Moddalar bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashib, turli xil o‘zga- rishlarga uchraydi. Masalan, berilliy 500 °C dan yuqori tempe-
Atom-molekular ta’limot asosida kimyoning asosiy qonunlarini: moddalar massasining saqlanish qonuni, tarkibning doimiylik qonuni, hajmiy nisba
Tarkibning doimiylik qonuni kimyoning asosiy qonunlari qatori-ga kiradi: har qanday toza modda, olinish usulidan qat’i nazar, o‘zgarmas
Gazlar tekshirish uchun eng oddiy obyekt bolganligi sabab li, ularning xossalari va gazsimon moddalar orasidagi reaksiyalareng toliq o‘rganilg
D.l. Mendeleyevning davriy qonunni kashf etishi va elementlar davriy sistemasini tuzishi uning uzoq va sermashaqqat ilmiy ish lalining natijasi ed
Hozirgi vaqtda davriy sistemani tasvirlashning 500 dan ortiq variantlari bor: bular davriy qonunning turli shakldagi ifodasidir. D.l.Mendeleyev 1-
XIX asrning oxiriga qadar atomlar bo‘linmas deb hisoblanar edi. So‘ngra tajriba ma’lumotlari to'plana borgan sari bunday flkrdan
Hozirgi vaqtda atom yadrosida ko‘p sonli elementar zarracha lar kashf qilingan. Ulardan eng muhimlari protonlar bilan neytronlardir. Bu ikkala
Kimyoviy reaksiyalarda atom yadrosi o‘zgarishga uchramaydi. Bunda atomlarning elektron qobiqlari o‘zgaradi, kimyoviy elementlarning ko&
Endi alohida olingan elektron pog‘onaning (qavatning) tuzi lishini ko‘rib chiqamiz. Bosh kvant sonining n=2 qiymatidan bosh lab energe
Atomda elektronlarning energetik pog‘ona va pog‘onachalar bo‘yicha taqsimlanishi elektron formulalar (konfiguratsiyalar) ko&lsq
Energetik pog'onalar (elektron qavatlar) va pog‘onachalarning (qavatchalarning) elektronlar bilan to‘lish tartibi D.l.Men deleyevning
Atomlarning tuziiishi haqidagi ta’limot davriy qonunning chu qur fizik ma’nosini ochib berdi. Yadroning zaryadi atomning elektron qobig
Atomlarning o'lchami, ionlanish energiyasi, elektronga moyil ligi, elektrmanfiyligi, oksidlanish darajasi kabi xossalari atomning elektron konfig
Oksidlanish darajasi kimyoning asosiy tushunchalari qatoriga kiradi. U atomning birikmadagi holatini tavsiflash uchun kiritilgan. Bu tushunchani t
Atomning (elementning) valentligi ham kimyoning asosiy tushunchalari qatoriga kiradi. U elementlar atomlarining kimyoviy bogianishlar hosil qilish
Kimyoviy reaksiyalarning mohiyati boshlang'ich moddalardagi bog'lanishlarning uzilishi va reaksiya mahsulotlarida yangi bog'lanishlarning paydo
Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga, reaksiyaning borish shart-sharoitlariga: konsen tratsiya с temperatu
Temperatura o‘zgarganida reaksiya tezligining tez o‘zgarishini aktivlashish nazariyasi tushuntirib beradi. Bu nazariyaga muvofiq ush
Reaksiya tezligini katalizatorlar yordamida oshirish mumkin. Temperaturani oshirgandan ko'ra katalizator ishlatgan afzalroq, bundan tashqari tempe
Faqat bir yo‘nalishda boradigan va reaksiyaga kirishayotgan boshlang‘ich moddalar oxirgi mahsulotlarga to‘liq aylanadigan reaksi
Qaytar reaksiyalar oxirigacha bormaydi va kimyoviy muvozanat qaror topishi bilan tugallanadi. Masalan, ammiak sintezi reaksiyasida vaqt bir
Reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyasi, temperatura va bosim (gazlardagi reaksiyalarda) o'zgarganda kimyoviy muvozanatning siljish y
Tabiatdavatexnikadaeritmalar katta ahamiyatga ega. O'simliklar moddalarni eritmalar holida o'zlashtiradi. Ovqatning hazm bo'lishi oziq moddalarnin
Eruvchanlik — bu moddaning suvda yoki boshqa erituvchida erish xossasidir. Suvda qattiq, suyuq va gazsimon moddalar erishi mumkin. Su
Moddalarning erishida issiqlik effekti sodir bo'ladi: moddaning tabiatiga qarab issiqlik chiqadi yoki yutiladi. Suvda masalan, kaliy gidroksid, su
Ba’zi moddalar erigan yoki suyuqlangan holatda elektr tokini o'tkazmasligi yaxshi ma’lum. Buni oddiy asbob yordamida kuzatish mumkin. Bu
Elektrolitlar suvdagi eritmalarining o‘ziga xos xususiyatlarini tushuntirish uchun shved olimi S. Arrenius 1887- yilda elektrolitik dissotsi
Elektrolitik dissotsilanish mexanizmi haqidagi masala juda muhimdir. Haqiqatan ham, elektrolitlar nima uchun ionlarga dissotsilanadi? Atomlarning
Taniqli rus kimyogari A. Kablukov elektrolitik dissotsilanishni D. I. Mendeleyevning eritmalarning kimyoviy nazariyasi yordamisiz tushuntirib boim
Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi yordamida kislota, asos va tuzlarga ta’rif beriladi hamda xossalari bayon qilinadi. Dissotsilanganda k
Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lgani sababli elektrolitlarning eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham bo'ladi. Shu sababli
Kuchli va kuchsiz elektrolitlar boiadi. Kuchli elektrolitlar suvda eriganda ionlarga to‘liq dissotsilanadi. Ularga quyidagilar kiradi: 1) dey
Elektrolitik dissotsilanish nazariyasiga muvofiq elektrolitlarning eritmalarda sodir bo'ladigan barcha reaksiyalar ionlar orasidagi reaksiyalar hisobl
Kuchsiz elektrolit b o ig an suv oz darajada H + va O H - ionlariga dissotsilanadi, bu ionlar dissotsilanmagan molekulalar bilan muvozanatda boiadi:
Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi elektrolitlarning suvdagi eritmalarida boradigan juda ko‘p hodisa va jarayonlarni tushuntirib berdi. Masa
M oddalarni klassifikatsiyalash ularni o'rganishni osonlashtiradi. Birikmalar sinflarining o'ziga xos xususiyatlarini bilgan holda ular alohida vakill
Kislotalarning dissotsilanish tenglamalariga doir o'sha o'rinda keltirilgan misollarni ionlarning gidratlanishini hisobga olgan holda ancha aniq
Asoslar sinfming ta’rifmi keltirilgan asoslarning dissotsilanishiga misollarni ionlarning gidratlanishini hisobga olgan holda quyidagicha aniqro
Ularning dissotsilanish tenglam asini ionlarning gidratlanishini hisobga olgan holda quyidagicha yozish kerak: &nb
Tajriba shuni ko'rsatadiki, o'rta tuzlar tarkibida vodorod ionlari ham, gidroksid ionlari ham yo'qligiga qaramay, ularning eritmalari ishqoriy, kislot
Oddiy moddalar, oksidlar, kislotalar, asoslar va tuzlar orasida genetik bogianish bor, chunonchi — ular bir-biriga aylanishi mumkin. M asalan, o
Barcha kimyoviy reaksiyalarni ikki turga boiish mumkin. Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan m oddalar tarkibidagi atomlarning oksidlanish d
Qaytaruvchi va oksidlovchilar oddiy moddalar, ya’ni bitta elem entdan tarkib topgan b o iish i ham , m urakkab m oddalar b oiishi ham mumkin. E
Elektrolitlarning eritmalari va suyuqlanmalarida har xil ishorali ionlar (kationlar va anionlar) bo'ladi, ular suyuqliknmg barcha zarrachalari kabi ta
Suyuqlantirilgan elektrolitlarning elektrolizi bilan elektrolitlar eritmalarining elektrolizini bir-biridan farqlash lozim. Elektrolitlar eritm alarin
Elektroliz ancha keng ko'lam da qo'llaniladi. Metall buyumlarni korroziyalashdan muhofaza qilish uchun ularning sirtiga boshqa metallning — xrom
M etallmaslar uchun xossalarining umumiyligidan ko‘ra birbiridan farqi ko‘proq xosdir. Shu sababli darsliklarda odatda metallmaslarning um
Vodorodning davriy sistemadagi o‘mi. Vodorod davriy sistemada birinchi о‘ringa joylashgan ( Z - l) . Uning atomi eng oddiy tuzilgan: ato
Suv — vodorodning oksidi — eng ko'p tarqalgan va muhim moddalardan biridir. Yerning suv egallagan sathi qumqlik sathidan 2,5 marta katta.
Tarkibida og'ir vodorod boiadigan suv og‘ir suv deyiladi (D ,0 formula bilan belgilanadi). U odatdagi suvdan farq qiladi, buni ikkala suvning fi
Elementlar kimyosini gruppachalar bo'yicha qarab chiqishda davriy qonun va D.L Mendeleyev elementlar davriy sistemasining oldindan aytish imkon iyatid
Tabiatda uchrashi. Tabiatda xlor erkin holda faqat vulqon gazlaridagina uchraydi. Uning birikmalari keng tarqalgan. Ulardan eng muhimlari: natriy xlor
Vodorod xlorid — xlorning eng m uhim birikmalaridan biri. Bu o'tkir hidli rangsiz gaz. U bilan nafas olinganida nafas yoilarini yallig'rantiradi
Quyida xlorid kislotaning eng muhim tuzlari tavsiflab berilgan. Natriy xlorid (boshqa nomlari: toshtuz, osh tuzi, galit) N aCl ovqatga solinadi, natri
Ftor — zaharli och yashil gaz. Uning molekulasi ikki atomli va qutbsiz kovalent bog'lanish orqali hosil boigan (F2). Ftor suyuqlantirilgan birik
Tabiatda uchrashi. K islorod — Yerda eng ko'p tarqalgan element. U yer po'stlog'i massasining 47,2% ini tashkil etadi. Uning havodagi miqdori ha
Tabiatda uchrashi. Oltingugurt tabiatda keng tarqalgan. U yer po'stlog'i massasining 0,05% ni tashkil etadi. Erkin holatda (yombi oltingugurt) Italiya
Vodorod sulfid H 2S — palag'da tuxum hidi keladigan rangsiz gaz. U suvda yaxshi eriydi (20 °C da 1 hajm suvda 2,5 hajm vodorod sulfid eriydi
Oltingugurt (IV) oksid. Oltingugurt (IV) oksid, boshqacha aytganda sulfit angidrid odatdagi sharoitda o'tkir, bo‘g‘uvchi hidli, rangsiz ga
Oltingugurt (IV) oksid. Oltingugurt (IV) oksid rangsiz suyuqlik, 17 °C dan past temperaturada qattiq kristall massa boiib qotadi. U namlikni shidd
Fizikaviy xossalari. Sulfat kislota — og'ir, rangsiz moysimon suyuqlik. Juda gigroskopik. Namlikni yutib, ko'p miqdorda issiqlik chiqaradi, shu
Sulfat kislota asosli boigani uchun ikki qator tuzlar: sulfat lar deyiladigan o ‘rta tuzlar va gidrosulfatlar deyiladigan nordon tuzlar hosil qi
Beshta element: azot, fosfor, surma, mishyak va vismut azot gruppachasini tashkil etadi. Bular D.I.Mendeleyev Davriy sistemasining V gruppasidagi p-el
Tabiatda uchrashi. Azot tabiatda asosan erkin holatda uchraydi . Havoda hajmiy ulushi 78,09%, massa ulushi 75,6% boiadi. Oz miqdorda azot birikmalari
Molekulasining tuziiishi. Azot vodorot bilan bir necha xil birikma hosil qiladi, ulardan eng muhimi ammiakdir. Fizikaviy xossalari. Ammiak — o'
Oddiy moddalardan ammiak sintez qilish nazariyasi ancha murakkab. Bu yerda jarayonning kimyoviy muvozanatni siljitish prinsipiga asoslangan optimal sh
Ammoniy tuzlari va ularning xossalari. Ammoniy tuzlari ammoniy kationi bilan kislota anionidan tarkib topgan. Ular tuziiishi jihatdan bir zaryadli met
Azot kislorodli olti xil birikma hosil qiladi, ularda +1 dan +5 gacha oksidlanish darajasini namoyon qiladi: N2 O, N O, N2 0 3, N 0 2, N2 0 4, N2 0 5
Olinishi. Laboratoriya sharoitida nitrat kislota uning tuzlariga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi: &nb
Nitrat kislota metallar bilan o‘zaro ta’sirlashganda odatda vodorod ajralib chiqmaydi: u oksidlanib, suv hosil qiladi. Kislota esa konsent
Bir asosli nitrat kislota faqat o'rta tuzlar hosil qiladi, ular nitratlar deyiladi. Bu tuzlar kislotani metallarga, ularning oksidlariga va gidroksidl
Fosfor — azotning analogi, chunki uning valent elektronlarining elektron konfiguratsiyasi azotniki kabidir: s2p2. Lekin azot atomiga nisbatan fo
Fosfor oksidlari. Fosfor bir nechta oksidlar hosil qiladi. Ulardan eng muhimlari P40 6 va P4O10. Ko'pincha ularning formulalari soddalashtirilgan hold
Tarkibida o'simliklar uchun zaruriy oziq elementlari boiadigan moddalar, asosan tuzlar mineral o ‘g ‘itlar deyiladi. Ular yuqori va barqar
Uglerod gruppachasiga uglerod, kremniy, germaniy, qalay va qo'rg'oshin kiradi. Bular D.I.Mendeleyev davriy sistemasi IV gruppasining /j-elementlaridir
Tabiatda uchrashi. Tabiatda uglerod erkin holda olmos, grafit va karbin ko‘rinishida, birikmalarida esa — toshko'mir, qo‘ng‘ir
Uglerodning ikkita oksidi ma’lum: CO va C 0 2 Uglerod (II) oksid. Uglerod (II) oksid CO uglerodning kislorod yetishmaganida yonishi jarayonida
Karbonat kislota ikki qator tuzlar: o‘rta tuzlar — karbonat va nordon tuzlar — gidrokarbonatlar hosil qiladi. Ular tuzlarning umumiy
Tabiatda uchrashi. Kremniy kisloroddan keyin Yerda eng ko‘p tarqalgan elementdir. U yer po‘stlog‘i massasining 27,6% ini tashkil eta
Tabiatda va texnikada bir modda zarrachalar holida ikkinchi mnddaning ichida bir me’yorda taqsimlangan dispers sistemalar lui'p uchraydi. I )is
Silikat kislotaning tuzlari silikallar deyiladi. Ularning tarkibi odatda elementlar oksidlarining birikmalari holida formula bilan tasvirlanadi. Masal
Sun’iy silikatlardan eng katta ahamiyatga ega bo‘lganlari shisha, sement va keramikadir. Shisha. Odatdagi deraza oynasining tarkibi taxmi
Agar D. I. Mendeleyevning elementlar davriy sistemasida (kitobning birinchi forzatsiga q.) berilliydam astatga tomon diagonal o‘tkazilsa, u hold
Kovalent bog‘lanishli modda kristaliga mexanik ta’sir o‘tkazilsa, atomlarning ayrim qatlamlari siljiydi, natijada bog‘lanishla
Metallarning atomlari valent elektronlarini ancha oson beradi va musbat zaryadlangan ionlarga aylanadi. Shuning uchun metallar qaytaruvchilar hisoblan
Ikkita yoki undan ko'p metallardan, shuningdek, metallar bilan metallmaslardan tarkib topgan sistemalar qotishmalar deyiladi. Qotishmalarning xossalar
0 ‘rta maktabda siz metallarning elektrokimyoviy kuchlanishlar qatorini o‘rgangansiz. Uning aniqroq nomi — metallarning standart ele
Metallar tabiatda erkin holatda (yombi metallar) va, asosan, kimyoviy birikmalar holida uchraydi. Aktivligi eng kam bo‘lgan metallar yombi meta
Metallar korroziyaga uchraydi. Korroziyalanish deganda metallarning tevarak-atrofdagi muhit ta’sirida yemirilishi tushuniladi. Bu o'z-o'zidan bo
Metallarning korroziyalanishi uzluksiz davom etadi va katta zarar yetkazadi. Temirning korroziyalanish tufayli bevosita isroflari yiliga suyuqlantirib
Litiy gruppachasini litiy, natriy, kaliy, rubidiy, seziy va fransiy elementlari tashkil etadi. Atomlarining tashqi energetik pog‘onasida bittad
Tabiatda uchrashi. Tabiatda ishqoriy metallar erkin holda uchramaydi. Natriy va kaliy turli xil birikmalar tarkibiga kiradi. Ulardan eng muhimi natriy
Suvda yaxshi eriydigan gidroksidlar o‘yuvchi ishqorlar deyiladi. Ulardan eng muhimlari NaOH va KOH. Natriy gidroksid va kaliy gidroksid —
Natriy barcha kislotalar bilan tuzlar hosil qiladi. Uning deyarli barcha tuzlari suvda eriydi. Ulardan eng muhimlari — natriy xlorid (osh tuzi),
Bu gruppachani berilliy, magniy va ishqoriy-yer elementlari (kalsiy, stronsiy, bariy, radiy) tashkil etadi. Berilliy gruppachasidagi metallar kimyovi
Tabiatda uchrashi. Kalsiy ko'p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Uning yer po'stlog'idagi umumiy miqdori 3,6% ni tashkil etadi. Tabiatda kalsiynin
Kalsiy oksid (texnikadagi nomlari: so‘ndirilmagan ohak, kuydirilgan ohak momig'i)— oq rangli kukun. Sanoatda ohaktosh, bo‘r yoki bos
Kalsiy karbonat tabiatda tog' jinsi — ohaktosh holida keng tarqalgan. Ko'pchilik tog' tizmalari ohaktosh bilan bo'rdan tarkib topgan. Marmar ham
Tabiatda toza suv uchramaydi: uning tarkibida doimo biror moddalar aralashgan bo‘ladi. Jumladan, suv yer qobig‘idagi tuzlar bilan o‘
III gruppaning bosh gruppachasini (bor gruppachasini) bor, aluminiy, galliy, indiy va talliy elementlari tashkil etadi. Bu elementlarning ayrim xossal
Aluminiyning tabiiy birikmalari. Aluminiy eng ko‘p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Metallar orasida tabiatda tarqalganligi jihatidan birin
Aluminiy oksid (giltuproq) A120 3 — oq rangli, ancha qiyin suyuqlanuvchan, juda qattiq modda. Aluminiy olish uchun boshlang‘ich mahsu
Aluminiyning fizik va kimyoviy xossalari uning texnikada keng ko'lamda ishlatilishiga sabab bo‘ldi. Aluminiyning yirik iste’molchisi avia
D. I. Mendeleyev davriy sistemasining yonaki gruppachalari metallariga barcha J-elementlar kiradi. Bunday elementlar 10 ta: skandiy, titan, vanadiy, x
Tabiatda uchrashi. Xrom turli xil minerallarda birikmalar holida uchraydi. Eng ko‘p tarqalgan minerali xromit, (xromli temirtosh FeCr20 4), unin
Xrom uchta oksid hosil qiladi: CrO, Cr20 3 va C r0 3. Xrom (Il)oksid CrO — pirofor qora kukun (piroforlik — mayda tuyilgan holatida havod
Xromat kislotalar ikki qator tuzlar hosil qiladi: xromatlar (xromat kislotaning tuzlari shunday deb ataladi) va dixrom atlar (dixromat kislotaning tuz
D.I. Mendeleyev elementlar davriy sistemasining VIII gruppasining yonaki gruppachasida 9 element bor: temir, kobalt, nikel, ruteniy, rodiy, palladiy,
Temirning eng muhim rudalari. Temir aluminiydan keyin — tabiatda eng ko‘p tarqalgan metall. Uning po‘stlog‘idagi umumiy miqdor
Temirning ikki xil: temir (II) va temir (III) birikmalari eng ko‘p uchraydi. Ozroq miqdorda temir (VI) birikmalari — ferratlar ham ma&rsqu
Rudalardan temir olish uning oksidlarini uglerod (II) oksid va ko'mir (koks) bilan qaytarishga asoslangan. Bunda toza temir emas, uning ko'mir va bosh
Domnada suyuqlantirilgan cho‘yan tarkibida 93% atrofida temir, 4,5%. gacha uglerod, 0,5—2% kremniy, 1—3% marganes, 0,02-2,5% fosfor
Tarkibiga uglerod elementi kiradigan birikm alar organik birikmalar deyiladi. Uglerodning nihoyatda ko‘p birikmalari — tabiiy va sintetik
Organik birikmalardan farq qilib, organik moddalarning bir qator o ‘ziga xos xususiyatlari bor. Awalo uglerod atomlarining bir-biri bilan biriki
Organik moddalarning xossalari faqat ularning tarkibigagina emas, balki molekulada atomlarning o‘zaro birikish tartibiga ham bogiiq. Masalan, et
0 ‘tgan asrning 60- yillarida rus olimi A. M. Butlerov tomonidan organik birikmalarning kimyoviy tuzilish nazariyasining yaratilishi organik kim
Turli-tuman organik birikmalar orasidan moddalarning kimyoviy xossalari jihatidan o'xshash va bir-biridan CH2 gruppaga farq qiladigan gruppalarini ajr
Anorganik reaksiyalar kabi organik reaksiyalar ham 3 asosiy turga boiinadi: 1. 0 ‘rin olish reaksiyalari, masalan:
Uglevodorodlar — ikkita elem entdan — uglerod bilan vodoroddan tarkib topgan eng oddiy organik birikmalardir. Tarkibi umumiy C H 2n+2 form
To'yingan uglevodorodlar dastlabki o'nta a’zosining nomini aytib o'tdik. Alkanning uglerod zanjiri tarmoqlanmaganligini ta’kidlash uchun k
Alkanlar gomologik qatori a’zolarining umumiy kimyoviy xossalari bor. Ular aktivligi kam bo‘lgan moddalar. Alkanlar ishtirok etadigan barc
Ochiq zanjirli to'yingan uglevodorodlar bilan birga yopiq (siklik) zanjirli to'yingan uglevodorodlar ham bor. Ularning bir necha xil nomi bor: sikloal
Molekulalarida bir-biri bUan qo‘shbog‘ yoki uchlamchi bogianishlar bilan bogiangan uglerod atomlari bor uglevodorodlar to‘yinmagan u
Xossalari. Etilen — gomologik qatorning birinchi a’zosi —rangsiz gaz, salgina chuchmal hidi bor, havodan bir oz yengil, suvda kam er
Polimerlanish — bu bir xil molekulalarning ketma-ket birikib, incha yirik molekulalar hosil qilishidir. Polimerlanishning oddiy lioli azot (IV)
Xossalari. Asetilen — asetilen uglevodorodlari gomologik qatorining birinchi a’zosi — rangsiz gaz, havodan yengil, suvda kam eriydi.
Uglerod zanjirida ikkita qo'shbog' bp'ladigan uglevodorodlar diyen uglevodorodlar deyiladi. Ularning tarkibini umumiy СпН2я_ 2 formula bilan ifoda
Kauchuklar — elastik materiallar bo£lib, ulardan vulkanlash (oltingugurt bilan birga qizdirish) yo‘li bilan rezina olinadi. Kauchukl
Molekulasida atomlarning o‘ziga xos bogianishli siklik gruppasi — benzol yadrosi bor birikmalar aromatik birikmalar deyiladi. Aromatik ugl
Xossalari. Benzol — rangsiz, uchuvchan, o‘t olish xavfi bor, o‘ziga xos hidli suyuqlik. Suvda amalda erimaydi. Juda dudli alanga ber
Neft — to‘q qo‘ng‘ir yoki deyarli qora rangli, o‘ziga xos hidli, moysimon suyuqlik. U suvdan yengil (zichligi 0,73 &mdas
Tabiiy gazlar, neft va toshko'mir — uglevodorodlarning asosiy manbalari hisoblanadi. Tabiiy gaz tarkibida m olekular massasi kichik bo'lgan ugl
Uglerod, vodorod va kislorod atomlaridan tarkib topgan kislorodli organik birikmalarga spirtlar, fenollar, aldegidlar, ketonlar, karbon kislotalar, od
Metil spirt. Metil spirt (boshqacha nomlari: metanol, karbinol, yog‘och spirti) — eng oddiy bir atomli spirt, rangsiz suyuqlik. Kuchli zah
Etilenglikol. Etilenglikol — to'yingan ikki atomli spirtlar — glikollarning vakilidir. Glikollar qatorining umumiy formulasi C H (b'H)r Un
Fenollar — molekulasida gidroksil gruppalar benzol yadrosi bilan bog‘langan organik birikmalardir. Ular aromatik uglevodorodlarning hosil
Molekulasida funksional gruppa - b o‘lgan organik birikmalar aldegidlar deyiladi. Ularni spirtlarning oksidlanish mahsulotlari sifatida qarash
Molekulasining tuzilishi va xossalari. Formaldegid - o‘tkir bo‘g‘uvchi hidli rangsiz gaz, zaharli. U suvda yaxshi eriydi. Formaldegi
Asetaldegid, boshqacha aytganda sirka aldegid, ya’ni etanal — o‘tkir hidli, rangsiz suyuqlik, suvda yaxshi eriydi, qayn. t. 21 °
Polikondensatlanish — bu quyi molekular moddalardan yuqori molekular birikmalar hosil bo‘lish jarayoni bo‘lib, unda qo‘shimcha
Molekulalarida ikkita uglevodorod radikali bilan bog‘langan karbonil gruppa > C = О bo‘lgan organik birikmalar ketonlar deyiladi. Ula
Molekulasida funksional karboksil gruppa (karboksil) С ^ ^ FI boigan organik birikmalar karbon kislotalar deyiladi. Карбоксил degan nom kar
Chumoli kislota HCOOH — o‘tkir hidli, rangsiz suyuqlik, 101 °C da qaynaydi. Suvda istalgan miqdorda eriydi. Terini kuydiradi. U chumol
Sirka kislota odatdagi temperaturada — o'ziga xos o'tkir hidli rangsiz suyuqlik. U +16,6 °C dan past tem peraturada muzga o'xshash kristalla
Murakkab efirlarning olinishi. Karbon kislotalar spirtlar bilan o'zaro ta’sir ettirilganda murakkab efirlar hosil bo'ladi. Masalan, sirka kislot
Yog‘lar yuqori bir asosli karbon kislotalar, asosan palmitin, stearin (to'yingan kislotalar) va olein (to'yinmagan kislota) kislotalar bilan uch
Sovunlar yuqori karbon kislotalarning tuzlaridir. Odatdagi sovunlar asosan palmitin, stearin va olein kislotalar tuzlarining aralashmasidan tarkib top
Uglevodlar — organik birikmalar bo‘lib, tarkibi odatda umumiy Cn(H 20 ) m (n va m > 4) formula bilan ifodalanadi. Tarkibi bu umumiy fo
Glukoza. Monosaxaridlar orasida eng muhimi glukoza C6H 120 6 bo‘lib, u uzum shakari ham deyiladi. Bu shirin ta’mli oq kristall m odda, suv
Kraxmal. Kraxmal, shuningdek selluloza (keyinroqqa q.) uglerodlarning uchinchi gruppasiga — polisaxaridlarga kiradi. Bu moddaning molekular mas
Molekulasida uglerod atomida nitrogruppa — N 0 2 bo‘lgan organik moddalar nitrobirikmalar deyiladi. Ularni uglerodlarning vodorod atomi o
Ammiakning bitta, ikkita yoki uchala vodorod atomi organik radikallarga almashingan hosilalari aminlar deyiladi. Radikallar soniga qarab, aminlar bir
Aromatik aminlarning eng oddiy vakili anilin C6H5N H 2 dir. Uni benzolning molekulasidagi vodorod atomining o'rnini aminogaippa olgan hosilasi yoki am
Molekulasida bir vaqtning o ‘zida ham aminogruppa — N H 2, ham karboksil gruppa — COOH bo‘Igan organik birikmalar aminokislota
Kislotalarning gidroksil gruppasi aminogruppaga almashingan hosilalari shu karbon kislotalarning amidlari deyiladi. Masalan: &n
Oqsillar — a-aminokislotalardan tuzilgan murakkab, yuqori molekular tabiiy birikmalardir. Hozirgi tasawurlarga ko‘ra oqsillarga aminokislo
Kerakli reaktivlar, idishlar, asbob va uskunalari: natriy alyuminat; azot kislotasi; distillangan suv; quritish shkafi; mufel pechi Ishdan maqsad: gi
Berilliy (Beryllium), Be— kimyoviy element. Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub, tartib rakami 4, atom massasi 9,0
Водород атоми учун Бор назариясини ўрганишдан аввал атомларнинг классик назария
Немис физиклари Франк ва Герц тажрибалари (1913 й.) нинг мақсади Борнинг стационар о
Бор назарияси атом физикаси ривожланишига улкан ҳисса қўшиб, квант меҳаникасинин
1924 йили француз физиги Де Бройл томонидан агар ёруғлик квантлари учун корп
1925 йилда Дж. Девиссон ва К.Х.Кунсманлар томонидан никель кристалида электронла
В пробирку из тугоплавкого стекла насыплем порошок железа (в продаже имеется мета
Вода встречается на Земле почти повсеместно, 70 % земной поверхности занимает миро
Неблагородные металлы, такие как натрий или калий, бурно реагируют с водой с образ
Неблагородные металлы, такие как натрий или калий, бурно реагируют с водой с образ
Для разложения воды электрическим током чаще всего используют аппарат Гофмана. К
Если при электролизе использовать достаточно мощный источник тока (например, акк
Химикаты считаются особо чистыми, если они представляют собой однородные, достат
Внесем в термостойкую хорошо высушенную пробирку какую-нибудь соль (на кончике но
В молекуле воды связи, идущие от центра атома кислорода к обоим атомам водорода, о
Еще в древности арабы получали соли выщелачиванием из золы растений. От арабского
Что такое поваренная соль? Она представляет собой соединение химически активного
Попытаемся с помощью нескольких простых опытов в принципе повторить процесс, опи
dlfksd fsdf jgskldfjgl sdkf;gjls;dkfg
С самого начала надо привыкать работать с малыми количествами веществ (это э
Значительная часть едкого натра получается в промышленности по диафрагменном
Почти все важнейшие части орудий производства, начиная с простейших механизмов и
По экспериментальной химии металлов и их соединений можно было бы написать объем
Щелочные металлы химически очень активны и бурно реагируют с водой, в результате
В несветящемся пламени бунзеновской горелки будем держать палочки магнезии до те
В противоположность щелочным металлам, медь, серебро и золото очень инертны. Они о
В несветящееся пламя бунзеновской горелки внесем пинцетом кусочек медной провол
На присутствие меди укажет уже окраска. Если у сплава красный или желтый оттенок,
Мы часто использовали раствор нитрата серебра для определения соляной кислоты ил
В умеренно темном помещении осадим некоторое количество хлорида серебра из раств
Для быстрого определения подлинности золотых и серебряных изделий проводят так н
Нашей планете уже около 5 миллиардов лет. Вначале она, вероятно, была раскаленным г
И сейчас в болотах гниют растения. Гниющий ил можно найти в стоячей воде пруда или
Принесем из пруда немного ила. Можно взять вместо него и землю со дна болота. Вмест
Углерод конечно, нельзя отнести к числу наиболее распространенных химических эле
номер формула название 1 CH4
В алканах все свободные валентности атомов углерода насыщены атомами водор
Большинство органических соединений состоит преимущественно из углерода и водор
Чтобы выяснить, есть ли в веществе азот, пробу греют в пробирке с избытком натронн
Во многих случаях галогены в органических соединениях можно обнаружить с помощью
Для обнаружения серы обычно прокаливают пробу с металлическим натрием. При этом с
У металлов очень древняя история. Например, история меди насчитывает 7700 лет, а пре
В тяжелые времена, в годы бедствий и потрясений создавались так называемые "эрзац
В соответствии с государственным стандартом "пластмассами называются материалы,
"За свою продукцию ручаюсь головой" - эти слова сегодня часто можно услышать на пре
Взвесим образец пластмассы, не содержащий пузырей, определим его объем по вытесне
Сначала выясним, плавится ли исследуемая пластмасса вообще. Для этого внесем ее в
Вставим пробы пластмассы - лучше всего полоски длиной 5-10 см и шириной 1 см - в желез
Аналогично можно определить и температуру текучести, т. е. тот интервал температу
Возьмем тигельными щипцами образец пластмассы и поместим его ненадолго в верхнюю
В маленьких пробирках нагреем измельченные пробы различных пластмасс и обратим в
Пробы пластмасс погружают в разбавленные и концентрированные растворы кислот и щ
Сколько лет человечеству, столько лет и его борьбе с природой. Человечество прошл
... В поисках массы для печатных валов американский исследователь Хэйетт попробов
... В поисках массы для печатных валов американский исследователь Хэйетт попробов
В колбу Эрленмейера, погруженную в большой сосуд с холодной водой, поместим немно
Чтобы ознакомиться со свойствами полученного динитрата, тигельными щипцами внес
Пока мы проводили опыты с динитратом целлюлозы, тринитрат высох на воздухе. По вид
Древесина и полученная из нее целлюлоза используются весьма широко, но известны е
Плоскую фарфоровую чашку заполним наполовину раствором серной кислоты. Для его п
Еще в Х веке до нашей эры, на дне Средиземного моря вблизи Тира - легендарного горо
Как приступили к синтезу красителей? Кто первым открыл путь к нынешним успехам? Зд
Перед нами формула красителя относительно простого строения: Его точное химическ
Первый в мире патент на получение синтетического красителя из каменноугольной см
Мовеин образуется из технического аминобензола (анилина), содержащего толуиди
Вначале растворим в одной пробирке 2 г нитрита натрия (нитриты ядовиты!) в 10 мл воды
Открытый в 1863 г. Анилиновый черный относится к числу старейших органических
получаемом при перегонке каменноугольной смолы: Рассматривая его структурную ф
В фарфоровой чашке тщательно перемешаем несколько кристаллов гидроксибензола (ф
Препараты для подцвечивания и отдушивания воды в ванне наряду с различными солям
Близкий родственник флуоресцеина - краситель, получивший свое название от гречес
"Человек есть то, что он ест", - в этом высказывании Людвига Фейербаха вся суть наив
ОПЫТЫ С САХАРОМ Вначале займемся семейством простейших продуктов питания - углев
Проверим, может ли сахар служить источником энергии. Если поднести к куску сахара
Нагреем в пробирке немножко сахара - вначале осторожно, а затем сильнее. Сахар пла
Натуральный пчелиный мед представляет собой смесь виноградного сахара (глю
Моносахариды, например виноградный и фруктовый сахар, являются восстановителя
Как мы уже знаем, крахмал и целлюлоза состоят из остатков молекул виноградного са
В коровьем молоке содержится в среднем 4,6% молочного сахара. В женском молоке его б
Целлюлоза не может служить для нас продуктом питания. Напротив, в желудках жвачны
При выполнении описанных в этой книге опытов мы обойдемся без громоздкого и дорог
Многие посетители будут проводить опыты в коллективе - в школьном химическом круж
Нас устроит любой старый стол с крышкой не меньше 1 х 2. Прежде всего тщательно пров
Одни защитные очки (а если опыты проводят вместе с товарищами, то защитные очки д
Ниже приведен полный перечень оборудования, необходимого для проведения опытов,
Пробирки применяются чаще всего; это самая незаменимая разновидность стеклянно
Так же как и тонкостенная стеклянная посуда, тонкостенная посуда из фарфора не бо
При всех точных опытах количества веществ следует отмеривать объемным или весовы
По возможности нужно приобрести ртутный термометр от 0 до 360 °С. Однако для больш
Химия стала точной наукой лишь после того, как Лавуазье и другие химики применили
Успех многих опытов зависит от правильного выбора нагревательных приборов. Класс
Нам понадобится много бутылок и банок самой различной величины для хранения реак
Пробки. Нам понадобятся резиновые и корковые пробки разного диаметра. Резиновые п
Холодильники. Не только при перегонке, но и вообще при нагревании для конденсации
С учетом исключительного значения соответствующих процессов в промышленности, в
Опыты с электрической дугой требуют гораздо большей осторожности. Их можно прово
Xossalari. Suvsiz H2SO4 rangsiz moysimon suyuqlik, 10,3 oS da kristallar hosil qiladi.Kons. kislota tarkibida 98 % kislota bor. Bu kislota o&rsq
jtr9jtggjreb uihghrn frjf jfrw jfijfifg ijfr n jr
osim va haroratda uning bu qobiliyati juda ortib ketadi. Fizik xossalari. Vodorod – rangsiz, hidsiz, ta’msiz gaz. Suvda yomon eriydi: norm