ISHQORIY METALLARNING XOSSALARI


Ishqoriy metallar kub krislall panjaraga ega. Yangi kesilgan metallar ko’rinishi odatdagi metallarga o’xshaydi. Metallik yaltiroqlikka ega.Barcha ishqoriy metallar kerosin ostida yoki inert gaz muhitida saqlanadi. Ishqoriy metallar engil metallar hisoblanib, pichoq bilan oson kesiladi. Ularni ichida qattig’i kaliy u yuqori issiq va elektr o’tkazuvcanlikka ega.

 Ishqoriy metallar oson +1 zaryadli ionlar hosil qiladi.Litiy kislorod ta’sirida oksid hosil qiladi. Qolgan ishqoriy metallar bo’lsa peroksidlar hosil qiladi.

 4Li+O2= 2Li2O                      2Na+O2=Na2O2          2K+O2=K2O2

K+O2=  KO2                          Rb+O2 =RbO          Cs+O =CsO2

Peroksidlardan oksidlar olish mumkin.

Na2O2+2Na= 2Na2O                          K2O2+2K=   2K2O

Peroksidlarni suv bilan ta’siridan bodorod peroksidi yoki kislorod hosil bo’ladi.

Na2O2 + 2H2O  =  2NaOH +H2O2        2KO2+2H2O=2KOH+H2O2+O2

Ishqoriy metallar galogenlar bilan  shiddadli va issiqlik chiqishi bilan ta’sirlashadi:

                  2Me+ F2=  MeF2

Juda oson ishqoriy matallarning sulfidlari hosil bo’ladi:

                     2Me+S = Me2S

Me2S  larni oltingugurt bilan qo’shib suyuqlantirilsa persulfidlar hosil bo’ladi.

            Na2S,Na2S2,Na2S4 ,Na2Sn

Ishqoriy metallar vodorod bilan oson ta’sirlashadi. Bunda metall gidridlari hosil bo’ladi.Ularning bog’lanishi ion tabiatli.

 Odatdagi sharoitda faqat litiy nitrid hosil qiladi.

              6Li+N2= 2Li3N

 Boshqa metallarning nitridlari boshqacha usullar bilan olinadi.

Suyuq ammiak bilan  ishqoriy metallarning  reaksiyasida amidlar,imidlar va nitridlar hosil bo’ladi.

                2Na+2NH3=2Na2NH+2H         Na+2NH3=2NaNH2+H2

                                 2Na+2NH3=2Na3N+3H2      

Natriy birikmalari organizmda asosan hujayra atrofidagi syuqliklarda mavjud(qonda,limfa va ovqat hazm qilish shiralarida).NaCl hisobiga organizmdagi qon bosimi boshqarilib turadi.

NaOH 320o C da syuqlanadigan oq ,suv tortadigan kristall modda.NaOH va KOH  elektroliz usulida olinadi.

Kaliy ioni organizmda hujayra ichidagi ion hisoblanadi.U kopgina boikimyoviy va fiziologik jarayonlarda, masalan nerv impulclarining harakatida ishtirok etadi.Kaliy ioninng qonda  mo’tadil miqdorda bo’lishi yurakni normal ishlashi uchun kerak.1 cutkada K 2-3 g kerak bo’ladi.

Tseziy va rubidiy fotoelementlar tayyorlashda ishlatiladi.Nur ta’sirida Rb va Cs ning valent elektronlarini oson ajralishi yorug’lik energiyasini elektr energiyasiga aylantitish imkoniyatini beradi. 

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan