SUV


Vodorod va kislorodning kimyoviy birikmasi. Yer sharining 3/5 qismi suv bilan qoplangan. Miqdori 2.1018 t. Ko’p moddalarning 90% miqdori suv bo’ladi. hayvon va o’simlik organizmida 75-76% suv bo’ladi.

Fizik xossalari: suv suyuq holatda rangsiz. 18oC da toza suvning elektr o’tkazuvchanligi 4,4.10-8 om-1 sm-1.  Toza suv elektr tokini deyarli o’tkazmaydi. Agar P = 1 atm bosim, 0oC haroratda u muzga aylanadi. 100oС dan yuqorida suv bug’ga aylanadi. 4oC da suv eng katta zichlikka ega bo’lib, 1 ga teng deb qabul qilingan.

Muz - rangsiz, d= 0,9168 g/sm3. Suvdan yengil. Bosim 2000 dan 6500 atm  gacha borsa, muz har xil formalarga o’tadi. 21700 atm bosimda muzning 7 xil modifikatsiyasi bor.  Uning  zichligi d=1,5 ; suyuqlanish harorati Tsuyq.=+76oС u issiq muz deyiladi.

Kimyoviy xossalari:  Suv molekulasining dipol momenti m =1,74.10-18

sp3 gibridlanish, lekin gibrid orbitallarning 2 tasida bog’lanmagan 4 elektron jufti aylanadi.  Suvning dielektrik doimiysi  81 ga teng. Etanolniki 27, efirniki 2. Qattiq va suyuq holatda suv molekulasi (H2O)n 4oCda n=2, 0oCda n=3. Molekulalarning assotsiatsiyalanishi vodorod bog’lari hisobiga sodir bo’ladi.

 

H---O. . .H---O. . .H---O

      H           H           H

1000oC da suv parchalanadi: 2H2O = H2 + O- 245,2 kj./mol. Peaksiya qaytar.

5000oC da suv  vodorod va kislorodga to’la parchalanadi. Suv kuchsiz elektrolit. 555 mln molekuladan bittasi ionlarga   ajralgan bo’adi.

H2O = H+ + OH-        Ksuv=1,8.10-16

Oksidlanish -qaytarilish reaksiyalarida suv odatda muhit vazifasini bajaradi.

Kuchli qaytaruvchilar ta’sirida odatdagi va yuqori haroratlarda  suv oksidlovchi bo’ladi. Masalan: ishqoriy va ishqoriy-yer metallari bilan sovuq holda, Fe, C  va boshqalar yuqori haroratda ta’sirlashadi.

2H2O + Na = 2NaOH + H2

2H2O + 2e®  H2 + 2OH-                 1

Na - e  -® Na+                                         2    

Kuchli oksidlovchilar ta’sirida suv qaytaruvchilik xossalarini namoyon qiladi.   F2 + H2O = 2HF + O   (yonadi)

              F2  + 2e ® 2F-              1

              H2O - 2e ®O + 2H+     1

Boshqa moddalarning molekulalariga suvni birikishining 3 xil turi ma’lum: 1) ion, 2) koordinatsion, 3) adsorbtsion.

  1. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallari, ularning oksidlari va kislotali oksidlar bilan suv ion tipidagi reaksiyaga kirishadi.

CaO + H2O = Ca(OH)2                P2O5 + 3H2O = 2H3PO4

Na2O + H2O = 2NaOH                 N2O5 + H2O = 2HNO3

  1. Akvakomplekslarda dipol xarakterga ega belgan suv molekulalari musbat zaryadlangan kompleks hosil qiluvchi ionga tortilish xususiyatiga ega bo’lib,bu koordinatsion birikish bo’ladi.

CoCl2 + 6H2O ® [Co(H2O)6]Cl2

CiSO4 5H2O ® [Ci(H2O)]SO4H2O

Akvakomplekslarning parchalanishi tuz rangining o’zgarishi bilan boradi.

   3) Molekulalararo kuchlar ta’siri tufayli har qanday modda ham ma’lum miqdorda suvni o’z sirtiga adsorbtsiya qilish xossasiga ega. Adsorbtsiya tipida moddaga birikkan suv gigroskopik suv deyiladi. U 100oС da qizdirilsagina suv chiqib ketadi.  H2SO4, CaCl2, P2O5 suvni adsorbtsion yutadi.

Og’ir suv 2D  izotopi kislorod bilan  D2O birikma hosil riladi. Bu birikma og’ir suv deyiladi. Tabiatda har 5500-8000 molekula oddiy suvga 1 ta molekula og’ir suv to’g’ri keladi. Og’ir suv oddiy suvni elektroliz qilib olinadi. Bunda D2O o’zgarishga uchramasdan elektrolitning qoldig’ida yig’iladi. Lyuis 20 l suvdan 0,3 ml og’ir suv D2O oldi.

D2O rangsiz, siropsimon suyuqlik , zichligi d =1,10421 g/sm3 , suyuqlanish harorati Tsuyur  = 3,8oC, qaynash harorati Trayn = + 101,4oC. D2O yadro texnikasida katta ahamiyatga ega. U yadro reaktorida neytronlarni sekinlashtiruvchi modda sifatida, deyteriy olish uchun xom ashyo sifatida va termoyadro reaksiyalarida ishlatiladi.

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan