VODOROD PEROKSID (H2O2)

---

H₂O₂  rangsiz, siropga o’xshagan suyuqlik. Zichligi d=1,4633 g/sm³, Syuqlanish  harorati T_suyq=0,43^oC,  26 mm simob ustuni bosimda qaynash  harorati T_qayn=68^oS, 65 mm sim. ustunida 85^oС, atmosfera bosimida T_qayn = 150,2^oC.

_{+1     -1    -1     +1}

H - O - O – H

Vodorod peroksid beqaror birikma.  Oson parchalanadi.

2H₂O₂ = 2H₂O + O₂ + 195,15 kj

151^oС da vodorod peroksid portlaydi. Suvli eritmalarda vodorod peroksid kuchsiz kislota va 2 bosrichda dissotsiatsiyalanadi.

H₂O₂ Û H⁺ + HO₂^-

HO₂^- Û H⁺ + [O₂]^2--

H₂O₂  nordon va asosli tuzlar hosil qiladi. NaHO₂, Na₂O₂, Ba[O₂]

H₂O₂ oksidlovchilik va qaytaruvchilik xossalarini namoyon qiladi. H₂O₂  kisloroddan kuchliroq oksidlovchi.

H₂O₂   oksidlovchi bo’lganda:

1. Kislotali muhitda H₂O₂H⁺  ionlari bilan birikib suv molekulasini hosil qiladi.

H₂O₂   + 2H⁺ + 2e = 2 H₂O

2HJ + H₂O₂  = J₂ + 2 H₂O

2J^- - 2 e®  J₂                            1

H₂O₂  + 2H⁺ + 2e ® 2 H₂O      1

 

2KJ + H₂O₂  + H₂SO₄ = J₂ + 2 H₂O + K₂SO₄

2J^- + 2 e ® J₂                             1

H₂O₂  + 2H⁺ + 2e®= 2 H₂O      1

2. Neytral va ishqoriy muhitda oksidlovchi H₂O₂2ta elektron biriktirib OH^- ionlarini hosil qiladi.

H₂O₂  + 2e = 2OH^-

KNO₂ + H₂O₂  = H₂O  + KNO₃

NO₂^- +H₂O - 2e®  NO₃^- +2H⁺           1

H₂O₂  + 2e ® 2OH^-                                      1

 

2KCrO₂ + 3H₂O₂  + 2KOH = 2K₂CrO₄ + 4H₂O

CrO₂^- + 4OH^- - 3e ® CrO₄^2- + 2H₂O                                  2

H₂O₂  + 2e ® 2OH^-                                                                 3

CrO₂^- + 8OH^-  + 3H₂O₂ = 2CrO₄^2- + 4H₂O + 6OH^-

 

PbS + H₂O₂   = PbSO₄ + H₂O   

H₂O₂  + 2e ® 2OH^-                                                                 4

PbS + 4H₂O - 8e ® Pb^- + SO₄^2- + 8H⁺                                  1

PbS + 4H₂O₂ + 4H₂O = Pb²⁺ + SO₄^2- + 8H⁺ + 8OH^-

PbS + 4H₂O₂   = PbSO₄ + 4H₂O

 

Oksidlovchilar KMnO₄, Ag₂O, CrO₃ va b. ishtirokida vodorod peroksid qaytaruvchilik xossasini namoyon qiladi.

1. Kislotali muhitda vodorod peroksid 2ta elektron berib, vodorod ionlari va kislorod molekulasinihosil riladi.

H₂O₂ - 2 e = 2H⁺ + O₂

Misol: 5H₂O₂ + 2KMnO₄ + 3H₂SO₄ = 5O₂ + 2 MnSO₄ + K₂SO₄ + 8H₂O

H₂O₂ - 2 e ® 2H⁺ + O₂                                 5

MnO₄^- + 8H⁺  + 5e ® Mn²⁺ + 4H₂O          2

5H₂O₂ + 2MnO₄^- + 16H⁺  = 10H⁺ + 5O₂ + 2Mn²⁺ + 8H₂O  

 

K₂Cr₂O₇ + 3H₂O₂ + 4H₂SO₄ = 3O₂ + Cr₂(SO₄)₃ + 7H₂O  + K₂SO₄

Cr₂O₇^2- + 14H⁺ + 6e ---- 2Cr³⁺ + 7H₂O                             1

H₂O₂ - 2 e = 2H⁺ + O₂                                                        3

CrO₄^2- + 14H⁺ + 3H₂O₂  = 2Cr³⁺ + 7H₂O +  6H⁺ + 3O₂

 

2. Neytral va ishqoriy muhitda OH^-ionlarini biriktirib suv va kislorod hosil qiladi.

H₂O₂ + 2OH^- - 2e = 2H₂O + O₂

Ag₂O + H₂O₂ ®    2Ag + O₂  + H₂O

H₂O₂ - 2 e ®   2H⁺ + O₂                                           1

Ag₂O + H₂O + 2e ® 2Ag + 2OH^-                       1

H₂O₂ + Ag₂O +  H₂O  = 2Ag + 2H₂O  + O₂

 

2K₃[Fe(CN)₆]  + H₂O₂ + 2KOH = 2K₄[Fe(CN)₆] + O₂ + 2H₂O

[Fe(CN)₆]^3-  +    ® [Fe(CN)₆]^4-            2

H₂O₂ + 2OH^- - 2e ® 2H₂O + O₂               1

  2[Fe(CN)₆]^3-  + H₂O₂ + 2OH^- - 2e = 2H₂O + O₂  +  2 [Fe(CN)₆]^4-

Olinishi.  Vodorod peroksid natriy yoki bariy peroksidlarga kislota ta’sir ettirib olinadi.

Na₂O₂ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + H₂O₂

BaO₂ + H₂SO = BaSO₄ + H₂O₂

 Dunyoda ishlab chiqariladigan vodorod peroksidlarning 30%i 50%li sulfat kislotani elektroliz qilish orqali olinadi.

2H₂SO₄ = 2H⁺ + 2HSO₄^-                    2H⁺ + 2e = H₂                         

                    katodda                                       anodda

2H⁺ + 2e = H₂                         

  2 HSO₄^-  - 2e = H₂S₂O₈       peroksodisulfat kislota

H₂S₂O₈ + 2H₂O = H₂O₂ + 2H₂SO₄

3%  li vodorod peroksid eritmasi (pergidrol) va 73-90%li eritmalari sotiladi. Vodorod peroksid ko’p bo’yoqlarni oqartiradi. Shu xossasi tufayli ipak, soch, par va boshqalarni oqartirish uchun ishlatiladi. U harbiy va raketa texnikasida, 3% li eritmasi tibbiyotda dezinfektsiyalovchi modda sifatida qo’llaniladi.