ISHQORIY METALLARNING XOSSALARI

Ishqoriy metallar kub krislall panjaraga ega. Yangi kesilgan metallar ko’rinishi odatdagi metallarga o’xshaydi. Metallik yaltiroqlikka ega.Barcha ishqoriy metallar kerosin ostida yoki inert gaz muhitida saqlanadi. Ishqoriy metallar engil metallar hisoblanib, pichoq bilan oson kesiladi. Ularni ichida qattig’i kaliy u yuqori issiq va elektr o’tkazuvcanlikka ega.

 Ishqoriy metallar oson +1 zaryadli ionlar hosil qiladi.Litiy kislorod ta’sirida oksid hosil qiladi. Qolgan ishqoriy metallar bo’lsa peroksidlar hosil qiladi.

 4Li+O₂= 2Li₂O                      2Na+O₂=Na₂O₂          2K+O₂=K₂O₂

K+O₂=  KO₂                          Rb+O₂ =RbO₂           Cs+O₂  =CsO₂

Peroksidlardan oksidlar olish mumkin.

Na₂O₂+2Na= 2Na₂O                          K₂O₂+2K=   2K₂O

Peroksidlarni suv bilan ta’siridan bodorod peroksidi yoki kislorod hosil bo’ladi.

Na₂O₂ + 2H₂O  =  2NaOH +H₂O₂        2KO₂+2H₂O=2KOH+H₂O₂+O₂

Ishqoriy metallar galogenlar bilan  shiddadli va issiqlik chiqishi bilan ta’sirlashadi:

                  2Me+ F₂=  MeF₂

Juda oson ishqoriy matallarning sulfidlari hosil bo’ladi:

                     2Me+S = Me₂S

Me₂S  larni oltingugurt bilan qo’shib suyuqlantirilsa persulfidlar hosil bo’ladi.

            Na₂S,Na₂S₂,Na₂S₄ ,Na₂S_n

Ishqoriy metallar vodorod bilan oson ta’sirlashadi. Bunda metall gidridlari hosil bo’ladi.Ularning bog’lanishi ion tabiatli.

 Odatdagi sharoitda faqat litiy nitrid hosil qiladi.

              6Li+N₂= 2Li₃N

 Boshqa metallarning nitridlari boshqacha usullar bilan olinadi.

Suyuq ammiak bilan  ishqoriy metallarning  reaksiyasida amidlar,imidlar va nitridlar hosil bo’ladi.

                2Na+2NH₃=2Na₂NH+2H₂          Na+2NH₃=2NaNH₂+H₂

                                 2Na+2NH₃=2Na₃N+3H₂      

Natriy birikmalari organizmda asosan hujayra atrofidagi syuqliklarda mavjud(qonda,limfa va ovqat hazm qilish shiralarida).NaCl hisobiga organizmdagi qon bosimi boshqarilib turadi.

NaOH 320^o C da syuqlanadigan oq ,suv tortadigan kristall modda.NaOH va KOH  elektroliz usulida olinadi.

Kaliy ioni organizmda hujayra ichidagi ion hisoblanadi.U kopgina boikimyoviy va fiziologik jarayonlarda, masalan nerv impulclarining harakatida ishtirok etadi.Kaliy ioninng qonda  mo’tadil miqdorda bo’lishi yurakni normal ishlashi uchun kerak.1 cutkada K 2-3 g kerak bo’ladi.

Tseziy va rubidiy fotoelementlar tayyorlashda ishlatiladi.Nur ta’sirida Rb va Cs ning valent elektronlarini oson ajralishi yorug’lik energiyasini elektr energiyasiga aylantitish imkoniyatini beradi.