Oddiy va murakkab moddalar. Allotropiya


Kimyoviy elementlarning atomlari juda yuqori temperaturada
erkin holda mavjud bo‘la oladi — bular yakka atomlar haqida yoki
oddiy murakkab moddalar tarkibida bo'lishi mumkin.

Oddiy moddalar — bular bitta elementning atomlaridan hosil
boigan moddalardir.

Masalan, oddiy modda ko'mir — uglerod elementining
atomlaridan, oddiy modda temir — temir elementining atomlari¬
dan, oddiy modda azot — azot elementining atomlaridan hosil
bo'lgan.

Murakkab moddalar, boshqacha aytganda, kimyoviy birik-
malar — bular turli xil elementlarning atomlaridan hosil bo‘lgan
moddalardir.

Masalan, mis (II) oksid mis elementi bilan kislorod elementining atomlaridan, suv vodorod bilan kislorod elementlari-
ning atomlaridan hosil boigan.„Oddiy modda“ tushunchasini „kimyoviy element1' tushun-
chasi bilan bir xil deb bo‘lmaydi. Oddiy moddaning muayyan
zichligi, eruvchanligi, suyuqlanish hamda qaynash temperaturalari
va boshqa xossalari bo‘ladi. Bu xossalar atomlar to‘plamiga taal-
luqlidir va ular har xil oddiy moddalar uchun turlicha bo‘ladi.
Kimyoviy element atom yadrosining muayyan musbat zaryadi
(tartib raqami), oksidlanish darajasi, izotop tarkibi va boshqa xossalari
bilan ajralib turadi. Elementlarning xossalari uning a 1 о h i d a
atomlariga taalluqlidir. Murakkab moddalar oddiy moddalardan
emas, balki elementlardan tarkib topgan. Masalan, suv oddiy
moddalar bo‘lgan vodorod bilan kisloroddan emas, balki vodo¬
rod bilan kislorod elementlaridan tarkib topgan. Elementlarning
nomi, odatda, ularga tegishli oddiy moddalarning nomiga mos
keladi (bundan mustasnolari: uglerod va kislorodning oddiy mod-
dalaridan biri — ozon, uglerod uchun olmos, grafit va b.).Ko‘pchilik kimyoviy elementlar tuziiishi va xossalari turlicha
bo‘lgan bir necha oddiy moddalar hosil qiladi. Bu hodisa allot¬
ropiya, hosil bo'ladigan moddalar esa allotropik shakl ко ‘rinishlar
deyiladi. Masalan, kislorod elementi ikkita allotropik ko‘rinish— kislorod bilan ozonni, uglerod elementi uchta — olmos,
grafit va karbinni; fosfor elementi bir necha ko‘rinishlarni hosil
qiladi.

Allotropiya hodisasining ikkita sababi bor: 1) molekuladagi
atomlar sonining turlichaligi (masalan, kislorod 02 va ozon 03);
2) turli xil kristall shakllarning hosil bo‘lishi (masalan, olmos,


 

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan