Atomdagi elektron holatining hozirgi zamon modeli


Kimyoviy reaksiyalarda atom yadrosi o‘zgarishga uchramaydi. 
Bunda atomlarning elektron qobiqlari o‘zgaradi, kimyoviy elementlarning ko‘pchilik xossalari shu elektron qobiqlarning tuzili
shi bilan tushuntiriladi. Shuning uchun kimyoni o‘rganishda atomdagi elektronlarning holatiga va elektron qobiqlarning tuzilishiga 
doimo katta e’tibor beriladi.

Atomdagi elektronning holatini kvant mexanikasi bayon qilib 
beradi, bu fan mikrozarrachalarning, ya’ni elementar zarrachalar,
atomlar, molekulalar va atom yadrolarining harakatlanishi va o‘zaro
ta’sirini o‘rganadi. Kvant mexanikasidagi tasvvurlarga ko‘ra mikro 
zarrachalar to‘lqin tabiatiga, to'lqinlar esa zarrachalar xossalariga
 ega bo ‘ladi. Bu gap elektronga tadbiq etilganda u zarracha sifatida ham, 
tolqin sifatida ham boladi, ya’ni boshqa mikrozarrachalar kabi kor
puskular tolqin dualizmiga (ikki xillikka) ega, deyish mumkin. Bir
 tomondan, elektronlar zarrachalar sifatida bosim beradi, ikkinchi
 tomondan, harakatlanayotgan elektronlar oqimi tolqin hodisalarini, ya’ni elektronlar difraksiyasini keltirib chiqaradi.

Elektronning atomda harakatlanish trayektoriyasi bolmaydi. 
Kvant mexanikasi elektronning yadro atrofidagi fazoda bolish 
ehtimolligini ko'rib chiqadi. Tez harakatlanayotgan elektron yadroni
 qurshab olgan fazoning istalgan qismida bolishi mumkin va uning
 turli holatlari muayyan zichlikdagi manfiy zaryadli elektron bulutli 
sifatida qaraladi. Buni quyidagicha ancha yaqqol tasavvur qilish
 mumkin. Agar vaqtning juda kichik oraliqlarida elektronning atom
dagi holatini suratga olishga muvaffaq bolinsa (u suratda nuqta 
ko‘rinishida aks etadi), bunday suratlarning ko‘pchiligi ustma-
ust qo'yilganda elektron bulut manzarasi hosil bolur edi. 

Yadro atrofida elektronning bolishi ehtimolligi eng ko‘p bolgan fazo orbital deyiladi,

Orbitalda elektron bulutning 90% i boladi. Bu degan so‘z elektron 90% ga yaqin vaqtda fazoning ana shu qismida boladi,
 demakdir. Atom orbitallarining olchamlari turlicha boladi. Ravshanki, kichik olchamli orbitallarda harakatlanadigan elektronlar 
katta olchamli orbitallarda harakatlanadigan elektronlarga qara
ganda yadroga kuchliroq tortiladi. Olchamlari bir-biriga yaqin orbitalarda harakatlanadigan elektronlar qavatlarni hosil qiladi. Elekt
iron qavatlar energetik pog'onalar ham deyiladi. Energetik pog‘onalar yadrodan boshlab raqamlanadi: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. Ba’zan 
ular K, L, M, N, О, P, Q harflar bilan ham belgilanadi.

Pog ‘onaning tartib raqamini ko‘rsatuvchi butun son n bosh 
kvant soni deyiladi. U ana shu energetik pog‘onani egallaydigan 
elektronlarning energiyasini xarakterlaydi. Birinchi yadroga eng
 yaqin energetik pog‘onadagi elektronlarning energiyasi eng kam
 boladi. Birinchi pog‘onadagi elektronlarga nisbatan keyingi
 pog'onalardagi elektronlarning energiya zaxirasi ko‘p boladi. Ravshanki, tashqi pog‘onadagi elektronlar yadro bilan bo‘shroq bo'langan boladi.

Atomda elektronlar bilan toladigan energetik pog‘onalar soni element turgan davrning raqamiga teng: 1-davr elementlarining
 atomlarida — bitta energetik pog‘ona, 2-davrdagilarda — ikkita, 3-
davrdagilarda — uchta energetik pog‘ona boladi va h.k. Energetik 
pog‘onadagi elektronlarning maksimal soni pog‘ona raqami 
kvadratining ikkiga ko‘paytirilganiga teng, ya’ni

                                                                                          N=2n

bunda: N — elektronlar soni; n — pog‘ona raqami (yadrodan hisoblanganda) yoki bosh kvant soni.

 

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan