Kalsiy


Tabiatda uchrashi. Kalsiy ko'p tarqalgan elementlar qatoriga kiradi. Uning yer po'stlog'idagi umumiy miqdori 3,6% ni tashkil etadi. Tabiatda kalsiyning quyidagi birikmalari eng ko'p tarqalgan: kalsit minerali C aC 03 (ohaktosh, marmar va bo'r qatlamlari ana shu mineraldan hosil bo'lgan), gips CaS042H20 , angidrit CaS04. Kalsiy fosfat Ca3(P 0 4)2 holida apatitlar, fosforitlar va hayvon suyaklari tarkibiga kiradi. U tabiiy suvlarda va tuproqda ham bo'ladi.

Olinishi. Sanoatda kalsiy suyuqlantirilgan tuzlar: 6 qism kalsiy xlorid CaCl, va 1 qism kalsiy ftorid CaF2 aralashmasini elektroliz qilish yo'li bilan olinadi. Kalsiy ftorid kalsiy xloridning suyuqlanish temperaturasini pasaytirish uchun qo'shiladi, elektroliz ana shu temperaturada olib boriladi.

Fizik xossalark  Kalsiy — kumushsimon-oq va qattiq metall, yengil (zichligi. 1,55 g/sm3). Suyuqlanish va qaynash temperaturalari ishqoriy metallarnikidan yuqori. Tabiiy kalsiy massa sonlari 40 (asosiy izotop) 42, 43, 44, 46 va 48 bo'lgan oltita izotopi aralashmasidan tarkib topgan. Ilmiy tadqiqotlarda sun’iy izotop ^ Ca ishlatiladi.

Kimyoviy xossalari. Kalsiyning tashqi energetik pog'onasida 2 ta elektron bo'lganligi sababli barcha birikmalarida uning oksidlanish darajasi +2 ga teng. Havoda kalsiy oksidlanadi, shu sababli berk idishlarda, odatda kerosinda saqlanadi. Odatdagi sharoitda kalsiy galogenlar bilan birikadi, oltingugurt, azot va ko'mir bilan esa qizdirilganda reaksiyaga kirishadi:

                                                                              Ca+Cl2=CaCl2            3Ca+N2=Ca3N2

                                                                                 Ca+S=CaS               Ca+2C=CaC2

Ca aktiv metall sifatida suvdan vodorodni siqib chiqaradi:

                                                                                     Ca + 2H20 = Ca(OH)2 + H2 T

Havoda qizdirilganda yonib, kalsiy oksid hosil qiladi:

                                                                                           2Са+Ог=2СаО

Kalsiy uglerod bilan kalsiy karbid CaC2 hosil qiladi.

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan