Kalsiy oksid (texnikadagi nomlari: so‘ndirilmagan ohak, kuydirilgan ohak momig'i)— oq rangli kukun. Sanoatda ohaktosh, bo‘r yoki boshqa karbonatli jinslar kuydirilganda hosil bo'ladi:
CaC03 <=> CaO + C02 AH = 178 kJ / mol
Bu reaksiya endotermik: issiqlik yutilishi bilan boradi. 0,1 MPa bosim va 900°C temperaturada termik dissotsilanib, kalsiy oksid bilan uglerod (IV) oksidga ajraladi. Reaksiya qaytar (geterogen muvozanat) va temperaturada pasayganda yoki uglerod (IV) oksidning parsial bosimi oshganida teskari yo'nalishda ketishi mumkin. Buning oldini olish uchun ohaktoshni kuydirish 1000 — 1200°C temperaturada olib boriladi va uglerod (IV) oksid reaksiya doirasidan chiqarib turiladi.
Kalsiy oksid suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishib, kalsiy gidroksid hosil qiladi:
Ca0+H20=Ca(0H)2; ДН= -65 kJ/mol
Bu reaksiyada ko'p miqdorda issiqlik chiqadi. Kalsiy gidroksidning texnikadagi nomi — so'ndirilgan ohak. Agar so'ndirilgan ohak kukun holida tayyorlangan bo'lsa, u ohak kukuni deyiladi.*
So'ndirilgan ohak, qum va suv aralashmasi binokorlik qotishmasi yoki ohakli qorishma deyiladi. U suvoq sifatida, shuningdek, devorga g'isht terishda g'ishtlarni bir-biriga tishlatish uchun ishlatiladi; devorga g'isht terishda odatda sementli qorishmadan foydalaniladi.
Ohakli qorishmaning qotishida bir vaqtning o'zida ikki xil jarayon sodir bo'ladi: 1) o'ta to'yingan eritmadan kalsiy gidroksid kristallarining cho'kishi, bu kristallar qum zarrachalarini birbiriga puxta bog'laydi; 2) ushbu reaksiya natijasida kalsiy karbonat hosil bo'ladi:
Ca(0H)2+C02 (havodan)=CaC03+H20
So'ndirilgan ohak— oq rangli qattiq modda, suvda eriydi, lekin uning eruvchanligi katta emas (20°C da 1 1 suvda 1,5 g.) So'ndirilgan ohakniig suvdagi eritmasi ohakli suv deyiladi. U ishqoriy xossaga ega bo'ladi. Ohakli suv orqali uglerod (IV) oksid o'tkazilganda eritma loyqalanadi (a), yana o'tkazilganda esa loyqa yo'qoladi (b):
Ca(OH)2 + C 02 = CaC03 ! +H20 (a)
CaC03 + H20 + C 02 = Ca(HC03)2
yoki ionli ko'rinishda:
Ca2+ + 20H~ + C02 = CaC03 i +H20
CaC03 + H20 + C02 = Ca2+ + 2HCOJ