Organik moddalarning xossalari faqat ularning tarkibigagina emas, balki molekulada atomlarning o‘zaro birikish tartibiga ham bogiiq. Masalan, etil spirt (vino spirti) bilan dimetil efirning tarkibi bitta empirik formula C,H 60 bilan ifodalanadi, lekin ularning xossalari turlicha: etil spirt — qaynash temperaturasi 78,3 °C boigan suyuqlik, dimetil efir esa — 23,6 °C da suyuqlikka aylanadigan gaz.
Tarkibi va molekular massasi bir xil, lekin molekulalarining tuziiishi har xil, shu sababli xossalari ham turlicha boigan moddalar izomerlar deyiladi.
Etil spirt molekulasida vodorodning bitta atomi uglerod bilan kislorod orqali bogiangan (qutbli kovalent bogianish), shu sababli vodorodning bu atomi uglerod bilan bogiangan boshqa vodorod atomlariga nisbatan harakatchan boiadi. Dimetil efir molekulasida vodorodning hamma atomlari uglerod atomlari bilan bir xilda bogiangan (kovalent bogianish). Bu moddalarning natriy metaliga turlicha ta’siri ham molekulalarning har xil tuzilganligi bilan izohlanadi. Etil spirt natriy bilan quyidagi tenglamaga ko'ra reaksiyaga kirishadi:
2C2H5OH + 2Na -» 2C2H5ONa+H2
Dimetil efir natriy bilan reaksiyaga kirishmaydi.
Pentan C5H |2 uglevodorodining uchta izom eri b o iish i mumkin: 1 ) birinchisida uglerodning barcha atomlari zanjir holida bogiangan va zanjir o'rtasidagi har qaysi uglerod atomi faqat ikkita qo‘shni С atomlari bilan birikkan; 2) ikkinchisida o'rtadagi uglerod atomi bir vaqtning o'zida uchta С atomlari bilan bog‘- langan, natijada zanjir tarmoqlangan; 3) uchinchisida o'rtadagi uglerod atomi birdaniga to'rtta С atomlari bilan birikkan. Izomerlarning struktura formulalari:
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 ~ CH3 normal pentan c h 3 - c h - c h 2 - c h 3 CH3 izopentan CH3 C F L -C -C H , I CH3 tetrametilmetan
Molekulada uglerod atomlarining soni ortishi bilan izomerlar soni keskin ko'payadi. Masalan, butan C4H 10 ning 2 ta izomeri bor, C5H 12 da — 3 ta, C6H 14 da — 5 ta, C7H 16 — 9 ta, C10H22 da — 75 ta, C13H 28 da — 802 ta, C20H42 da 366 319 ta izomer boiishi mumkin va h.k. Bu izomerning bir qismigina olingan. Lekin olinadigan izomerlarning tuzilishini oldindan aytish mumkin.
Izomeriyaning yuqorida ko'rsatilgan barcha hollari struktura izomeriyasi qatoriga kiradi. Undan tashqari fazoviy izomeriya ham boiishi mumkin, u molekula alohida qismlarining fazoda turlicha joylashuvi natijasida vujudga keladi. Masalan, qo'shbogii birikmalar molekulalarida shu bogianish orqali bogiangan uglerod atomlari bor joy yassi tuzilgan boiadi. Shu uglerod atomi bilan bogiangan metil gruppalar shu tekislikning bir tomonida yoki ikkala tomonida boiishi mumkin:
H H H .CH, \ / \ / C =Q C=C / \ / \ н3с сн3 н3с H •Hs-buten-2 /ra«.s-buten-2 (o‘rinbosar yassi (o'rinbosar yassi molekulaning bir molekulaning ikk
Fazoviy izomeriya ham izomerlar xossalarining turlicha bo‘lishiga olib keladi.