Molekulasida funksional karboksil gruppa (karboksil) С ^ ^ FI boigan organik birikmalar karbon kislotalar deyiladi.
Карбоксил degan nom karbonil va gidroksil so'zlaridan kelib chiqqan.
Agar molekulada bitta karboksil gruppa boisa, kislota bir asosli, ikkita boisa — ikki asosli va hokazo boiadi. /
To'yingan bir asosli karbon kislotalar gomologik qatorining vakillariga misollar va ularning trivial nomlarini keltiramiz:
H — COOH — chumoli kislota
CH3 - COOH - sirka kislota
CH3 — CH2 — COOH — propion kislota
CH3 - CH2 - CH2 - COOH - moy kislota
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - COOH - valerian kislota CH3 - (CH2)
4 - COOH - kapron kislota CH3 — (CH2) 5 — COOH — enant kislota
CH3 — (CH2) 14 — COOH — palmitin kislota
CH3 —(CH2) 16 — COOH — stearin kislota
Keltirilgan misollardan ko'rinib turibdiki, karbon kislotalarni uglevodorodlarning vodorod atomlari o'rnini karboksil gruppalar olgan hosilalari sifatida qarash mumkin. Gomologik qatorning umumiy formulasi СяН 2л+1СООН yoki R-COOH (birinchi gomologda R o'rnida vodorod atomi boiadi).
Karbon kislotalarning xossalari. Karbon kislotalarning ko'pchilik xossalari ularning molekulasida karboksil . O ' gmppalar borligi tufaylidir. Karbon kislotalarning elek- R : С ' tron tuzilishini ushbu sxema bilan ko'rsatish mumkin
Uglevod bilan qo'shbog' orqali bogiangan kislorod atomi elektronlarni o'z tomoniga tortadi. Uglerod qisman musbat zaryadli bo‘lib qoladi va — OH r — 5~ gruppadagi ikkinchi kislorod atomining elektronlarini 5+ ^ o‘ziga tortadi, bu esa О — H bog‘lanishning elektron C4 buluti kislorod tomoniga siljishiga sabab bo‘ladi. 4 -H Karboksil gruppada atomlarning bir-biriga ta’sirini У sxema bilan tasvirlash mumkin
Karboksil gruppada atomlar bir-biriga ta’sir etishi natijasida С — О bog‘lanish karbonil gruppadagiga qaraganda puxtaroq, О — H bog‘lanish esa spirtlardagidan bo‘shroq bo'ladi. Karbon kislotalarning qaynash temperaturasi yuqori bo‘ladi. bu molekulalar orasida vodorod bog‘lanishlar hosil bo‘lishi bilan bog‘liq, masalan:
Ravshanki, tarkibida xlor yoki brom bor radikallar karboksil gruppaning kislotaliligiga ta’sir etishi kerak. Haqiqatan ham, xlorsirka kislotaning dissotsilanish darajasi sirka kislotanikidan taxminan 10 marta katta, trixlorsirka kislota esa kuchi jihatdan xlorid yoki sulfat kislotaga yaqin turadi. Bu holda gidroksil gruppadagi vodorodning bog‘lanishi susayishini ushbu sxema bilan tasvirlash mumkin:
Quyidagi kislotalar: palm itin C 13H 31CO OH va stearin C |7H 35COOH kislotalar — qattiq moddalar, shuningdek suyuq to‘yinmagan olein kislota C17H 33COOH muhim ahamiyatga ega. Bu bir asosli kislotalarning qoldiqlari yog‘ va moylar tarkibiga kiradi. Karbon kislotalar olishning umumiy usuli birlamchi spirtlar va aldegidlarni oksidlashdan iborat. Kislotalarning xossalari chumoli va sirka kislotalar misolida ancha batafsil ko‘rib chiqilgan.