Kimyoviy birikmalar hosil qilishda atomlarning o’zaro bog’lanishlar soni valentlik deyiladi.Masalan vodorod doimiy 1 valentli kislorod ikki valentli va hokazo.
Asoslar. Metall va gidroksil guruhdan tashkil topgan murakkab moddalar asoslar deyiladi.
Asoslarning umumiy formulasi: Ме(ОН)n n=1,2,3,4.
n metallning valentligi bo’lib 4 gacha qiymatlarni qabul qiladi.
Masalan, КОН, NaOH, RbOH, Ca(OH)2, Ba(OH)2, Pb(OH)2, Pb(OH)4 ,
Fe(OH)2, Fe(OH)3, Mn(OH)2, Mn(OH)3, Mn(OH)4
Quyida eng muhim va ko’p ishlatiladigan kislotalarning ro’yxati keltirilgan:
|
№ |
Kislotalarning formulasi va angidridlari |
Kislotalarning nomlanishi |
Kislota qoldigi |
Tuzlari |
|
1 |
HCl |
Хlorid kislota |
Cl1 |
NaCl |
|
2 |
HBr |
Bromid kislota |
Br1 |
KBr |
|
3 |
HJ |
Iodid kislota |
I1 |
NaI |
|
4 |
HF |
Ftorid kislota |
F1 |
CaF2 |
|
5 |
HCN |
Tsianid kislota |
CN1 |
KCN |
|
6 |
HCNS |
Rodanid kislota |
CNS1 |
NaCNS |
|
7 |
H2S |
Sulfid kislota |
Sп |
K2S |
|
8 |
HNO2 N2O3 |
Nitrit kislota |
NO21 |
NaNO2 |
|
9 |
HNO3 N2O5 |
Nitrat kislota |
NO31 |
KNO3 |
|
10 |
H2SO3 SO2 |
Sulfit kislota |
SO3п |
Na2SO3 |
|
11 |
H2SO4 SO3 |
Sulfat kislota |
SO4п |
Na2SO4 |
|
12 |
H3PO3 P2O3 |
Fosfit kislota |
НРО3п |
Na2НРО3 |
|
13
|
H3PO4 P2O5 |
Ortofosfat kislota |
PO4ш |
Na3PO4 |
|
14
|
HPO3 P2O5 |
м- fosfat kislota |
РО31 |
KРО3 |
|
15 |
H4P2O7 P2O5 |
Difosfat kislota Pirofosfat kislota |
P2O71у |
Na4P2O7 |
|
16 |
H2CO3 CO2 |
Karbonat kislota |
CO3п |
K2CO3 |
|
17 |
H2SiO3 SiO2 |
м-silikat kislota |
SiO3п |
Na2SiO3 |
|
17 |
H4SiO4 SiO2 |
о-silikat kislota |
SiO41у |
Na2SiO3 |
|
18 |
HClO Cl2O |
Gipoxlorit kislota |
ClO1 |
NaClO |
|
19 |
HClO2 Cl2O3 |
Хlorit kislota |
ClO21 |
KClO2 |
|
20 |
HСlO3 Cl2O5 |
Хlorat kislota |
СlO31 |
KСlO3 |
|
21 |
HСlO4 Cl2O7 |
Perxlorat kislota |
СlO41 |
KСlO4 |
|
22 |
H2CrO4 CrO3 |
Хromat kislota |
CrO4п |
K2CrO4 |
|
23 |
H2Cr2O7 CrO3 |
Dixromat kislota |
Cr2O7п |
K2Cr2O7 |
|
24 |
HMnO4 Mn2O7 |
Permanganat kislota |
MnO41 |
NaMnO4 |
|
25 |
H2MnO4 MnO3 |
Мanganat kislota |
MnO4п |
K2MnO4 |
|
26 |
H3BO3 B2O3 |
Ortoborat kislota |
|
|
|
27 |
HBO2 B2O3 |
Metaborat kislota |
BO21 |
KBO2 |
|
28 |
H2B4O7 B2O3 |
Теtraborat kislota |
B4O7п |
Na2B4O7 |
Kislotalar. Tarkibida vodorod atomi va kislota qoldig’i bo’lgan murakkab moddalar kislotalar deyiladi. Kislotalarning umumiy formulasi HnR. R-kislotaning qoldigi. n-kislotaning asosligi.
Kislotalarni nomlashni,kislota qolgig’i valentligini va ularning grafik tuzilishini yaxshi bilish kerak.Kislotalarning nomi va kislota qoldig’ining valentligi yuqoridagi jadvalda keltirilgan.
Tuzlar. Metall atomlari va kislota qoldigidan tuzilgan murakkab moddalar tuzlar deyiladi. Tuzlarni kislotalardagi vodorod atomlarini metallga almashinishidan hosil bo’lgan mahsulotlar deyish mumkin.Masalan HCl dagi vodorod atomlari K,Ca,Al,Pb ga almashsa:
KCl, CaCl2 , AlCl3 , PbCl4
Xuddi shunday tuzlar sulfat kislota asosida hosil bo’lsa ular quyidagi formulaga ega bo’ladi:
К2SO4, CaSO4 ,Al2(SO4)3 , Pb(SO4)2
Ortofosfat kislota asosidagi shunday tuzlar formulasi: Na3PO4, Ca3(PO4)2 , AlPO4 , Pb3(PO4)4.
Difosfat kislotaning shu metallar bilan hosil qilgan tuzlari quyidagicha:
Na4P2O7 , Ca2P2O7 , Al4P2O7)3 , PbP2O7.
Quyidagi reaksiyalardan tuzlarni hosil qilish reaksiyalarini yozing:
2КОН + H2SO4 = K2SO4 + 2H2O
Ca(OH)2 + H2SO4 = CaSO4 + 2H2O
2Al(OH)3 + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 + 6H2O
Pb(OH)4 + 2H2SO4 = Pb(SO4)2 + 4H2O
Shunday reaksiyalarni barcha kislotalar uchun yozib tuzlar hosil qiling.Masalan,HNO3, HСlO4,H3PO4 H4P2O7 va H2S kislotalarni yuqoridagi asoslar bilan tuzlar hosil qilishini yozib chiqib, reaksiyalarni tenglashtiring. Hosil bo’lgan tuzlarni grafik tuzilishini yozib ko’rsating.