DISSOTSIYALANISH DARAJASI

  Ionlarga ajralgan molekulalar sonining  umumiy molekulalar soniga nisbati dissotsiyalanish darajasi deyiladi.

                                                n

                                     a=  --------

                                               N

                    a- dissotsiyalanish darajasi;   n-ionlarga ajralgan molekulalar soni;

                     N- umumiy molekulalar soni.

      Kuchli elektrolitlar eritmasida molekulalar ionlarga to’la dissotsiyalangan. Ularda a ning qiymati 30 % dan yuqori bo’ladi.kuchli elektrolitlarga:

1)     kuchli kislotalar HCl, HBr, HJ, HNO₃, H₂SO₄, HClO₄, HMnO₄, H₂CrO₄, H₂Cr₂O₇  lar kiradi;

2)     kuchli asoslarga 1  va 11 guruh metallarining asoslari olnishi mumkin Be(OH)₂  va Mg(OH)₂ dan tashqari;

3)     barcha suvda eruvchan tuzlar ham kuchli elektrolitlarga kiradi.

      Kuchsiz elektrolitlar uchun dissotsiyalanish darajasi 3% dan kam  qiymatga ega bo’ladi. Kuchsiz elektrolitlarga:

1. Barcha organik kislotalar(R-COOH) va asoslar (R-NH₂; R₂NH ;R₃N);
2. kuchsiz asoslar (1 va 11 guruh asosiy guruhi metallaridan boshqa barcha metallar gidroksidlari;
3. ba’zi anorganik kislotalar : H₂S,HNO₂, H₂SiO₃, H₂CO₃, HClO, HCN, H₂SO₃ olish mumkin.

       Dissotsilanish jarayoni eritma konsentrasiyasi,elektrolit tabiatiga va temperaturaga bog’liq.

Dissotsiyalanish jarayonini dissotsiyalanish konstantasi bilan tasniflash mumkin.

                           HNO₂ = H⁺ + NO₂ ^–

                            [H⁺ ]_*[ NO₂ ^–]

                                K= ----------------------

                                            [HNO₂]

                                [H⁺]   va [NO₂^–]- ionlarning molyar konsentrasiyasi;

                                [HNO₂] dissotsiyalanmagan ionlarning konsentrasiysi.

        K elektrolit tabiati va temperaturaga bog’liq. K qiymati qancha kichik bo’lsa elektrolit kuchsiz hisolanadi.

        Agar [ H⁺ ]= a_*C  ;  [ NO₂ ^–]= a_*C;    [HNO₂]=   (1- a)_*C

                                        a_*Ca_*C              a²_*C               a²_*C

                             K= ------------------= ----------;   K=-----------.

                                      ( 1 -  a)_*C          1  -   a            1  -   a

       Bu tenglama Ostvaldning suyultirish qonuni deyiladi. a qanchalik katta bo’lsa K ning qiymati ham shuncha yuqori bo’ladi. Juda kuchsiz elektrolitlar uchun

 1  -   a = 1 bo’lsa,   K=   a²_*C   qiymatga teng bo’ladi.