Bu reaksiyalarni tenglashtirishni ikki xil usuli bor.
1) elektron balans usuli;
2) yarim reaksiyalar usuli.
Birinchi usulda tenglashtirish maktab dasturi asosida kengroq o’rganilgan.
0 +5 +2 +2
3 Cu+ 8HNO3 = 3 Cu(NO3)2 + 2 NO + 4 H2O
Oksid-chi Cu0 -2 e ® Cu+2 2 3 oksidl.
Qaytar-chi N+5 +3e ® N+2 3 2 qaytar.
+7 +1 -1 +2 0 -1
2 KMnO4 ++16 HCl = 2MnCl2 + 5Cl2 + 2 KCl+ 8 H2O
Mn+7 +5 e® Mn+2 2 5
2 Cl-1 - 2 e ®Clo2 5 2
Quyida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirishda ko’p ishlatiladigan oksidlovchi va qaytaruvchilar keltirilgan(1 jadval).
1- jadval.Eng muhim qaytaruvchi va oksidlovchilar.
Qaytaruvchilar |
Oksidlovchilar |
Vodorod peroksid H2O2; Uglerod (11) oksidi CO; Vodorod Sulfid H2S; Natriy sulfid Na2S.Oltingugurt(IY) oksid SO2 ;sulfit kislotasi va uning tuzlari Na 2SO3; Natriy tiosulfit Na 2S2O3; vodorod xlorid HCl,vodorod bromid HBr, vorod iodid HI; temir sulfati FeSO4; Marganes sulfati MnSO4; Nitrit kislotasi HNO2 va uning tuzlari;ammiak NH3; GidrazinN2H4,gidroksilamin ; гидроксиламин NH2OH, azot(II)oksidi NO;fosfit kislotasi H3PO3, arsenit kislotasi H3AsO3, aldegidlar ; spirtlar ;chumoli kislotasi va aldegidi;shavel kilotasi; glukoza; katoddagi elektr toki. |
Galogenlar F2,Cl2,Br2,J2, Marganes (VII)oksidi Mn2O7,MnO2; kaliy permanganat КMnO4,Kaliy manganat K2MnO4 ; Хrом(VI)окsidi CrO3, калiy хrомаti K2CrO4,kaliy dихromatiиK2CrO7;nitrat kislotasi HNO3 va uning tuzlari;kislorod О2, ozon О3,vodorod peroksidi Н2О2 va uning tuzlari; sulfat kislotasi Н2SO4 (kons).Mis(11) oksidi CuO,kumush oksidi Ag2O; qo’rg’shin oksidi PbO2. Nodir metallar Ag, Au; Ammoniy persulfati (NH4)2S2O8gipoxloritlar KClO;xloratlar KClO3;perxloratlar KClO4; zar suvi(3HCl+HNO3); HNO3 va ftorid kislotasiHF aralashmasi ; anoddagi elektr toki. |