MOLEKULALARARO TA’SIRLAR


Molekulalar orasida  orientatsion,  induktsion  va  dispersion ta’sirlar mavjud.  Ular 3 ga bo’linadi:  orientatsion, induktsion va orientatsion.

     Dispersion- molekulalar  orasida bir lahzada yuzaga keladigan mikrodipollar hosil bo’lishiga asoslangan.Molekulalar  yaqinlashganda mikrodipollar paydo bo’ladi, bunda molekulular tortiladi. Agar ikki molekulada mikrodipollar baravariga paydo bo’lmasa ular bir-biridan uzoqlashadi.

     Orientatsion ta’sirlar- qutblangan molekulalar orasida  yuzaga keladi. Molekulalarning tartibsiz  issiqlik  harakati  tufayli bir xil zaryadlangan dipollarning uchlari bir-biridan uzoqlashadi, qarama-qarshi zaryadlangan uchlari esa bir-biriga tortiladi.

     Molekulalar qanchalik qutblangan bo’lsa ular bir-biriga shunchalik kuchli tortiladi.

     Induktsion ta’sir - molekulalarda yuzaga  keladigan  induktsiyalangan dipollar hisobiga sodir bo’ladi. Faraz qilaylik, qutblangan va qutblanmagan molekulalarning uchlari uchrashdi.  Qutblangan molekulalar ta’sirida qutblanmagan molekulalar egiladi va unda qoldiq (induktsiyalangan)  dipol  paydo  bo’ladi.Induktsiyalangan  dipol o’z navbatida polyar molekulaning elektrik dipol momentini kuchaytiradi.Ko’rib chiqilgan molekulalaro ta’sir 2 ta narsaga boQliq. 1) molekulaning qutblanganligiga 2) molekulaning deformatsiyalanishiga.

     Agar qutblanganlik ko’p bo’lsa orientatsion ta’sir ustun bo’ladi.

Agar deformatsiyalanish ko’p bo’lsa dispersion  ta’sir  ustun  bo’ladi.Induktsion ta’sir ikkala holatga ham bog’liq.

     Elektron berilmasdan yuzaga keladigan ta’sirlar Van-der-vaals ta’sir  kuchlari deyiladi.

     Molekulalaro elektrik o’zaro ta’sir  kuchlarini  o’rganish  gaz, suyuq va  qattiq  moddalarning  xossalari va tuzilishini tushuntirish uchun katta ahamiyatga ega.

     Van-der-vaals kuchlari molekulalarning tortilishi va agregatsiyalanishida, gaz moddalaraning suqlikka va qattiq moddalarga  aylanishiga sababchi bo’ladi.

     Kovalent bog’lanishga nisbatan van-der-vaals  ta’sir  kuchlari juda bo’sh bo’ladi.  Masalan , xlor molekulasining atomlarga ajralish energiyasining qiymati 243 kJ/mol, xlor kristallarining gazga aylanish energiyasi 25 kJ/mol.

     Kimyoviy boglanishni yaxshi bilish dorivor  moddalarning  eritmalardagi ta’sir mexanizmini to’g’ri anglashda katta ahamiyatga ega bo’ladi.

 

Birikmalari
  • H2O - Suv
  • HN 3 - Amiak
  • HF - Vodorod ftorid
  • HCl - Vodorod xlorid
  • NaH - Natriy gidrid
  • MgH 2 - Magniy girid
  • KH - Kaliy girid
  • BaH 2 - Bariy gidrid
Atom tuzilishi
Batafsil
Loyiha "Yangi internet tashabbusi" tanlovi doirasida, O'zbeksiton Respublikasi
Axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini rivojlantirish Vazirligi va
UZINFOCOM Markazi ko'magi bilan ishga tushirilgan